18 kwietnia 2023r. brałem udział w kolejnym webinarium dotyczącym dostępności cyfrowej – „Podstawy tworzenia dostępnych cyfrowo treści”. Tak jak i poprzednie webinaria, również to zorganizowane było przez Centrum Rozwoju Kompetencji Cyfrowych związane z Ministerstwem Cyfryzacji.
Plan tego szkolenia online zakładał zrealizowanie czterech punktów:
1. Wprowadzenia do idei dostępności;
2. Wprowadzenia do wytycznych WCAG 2.1;
3. Przeanalizowania najważniejszych aspektów dostępności treści;
4. Zaprezentowania na żywo zapewnienia dostępności cyfrowej treści na przykładzie CMS GovPress – lista kontrolna.
Duża część materiału była powtórzeniem tego co już można było usłyszeć na poprzednich webinariach z tego cyklu.
Co to jest dostępność cyfrowa?
Dostępność cyfrowa to nie tylko dostęp czy komfort korzystania z serwisów internetowych przez osoby z niepełnosprawnościami. Przede wszystkim jest to obowiązek prawny wynikający z Ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Jest to także szansa dla różnych podmiotów publicznych na dotarcie do szerokiej grupy użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami.
W przypadku dostępności cyfrowej ważne jest to, że nie jest ona dana ale raczej zadana, bardziej „staje się” niż „jest”. Jest to proces który musi następować „nieustająco” jeśli chodzi o dostawców treści w Internecie. Mając na myśli treść dostępną cyfrowo, musimy mieć na względzie umożliwienie pełnego, samodzielnego i bezpiecznego dostępu do informacji i usług elektronicznych niezależnie od: wieku, rodzaju niepełnosprawności, sprzętu, umiejętności i sytuacji. Planując dostępność cyfrową swojego serwisu internetowego należy uwzględnić również to, że osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności korzystają z różnych rozwiązań technicznych. Inaczej trzeba planować dostępność dla grupy osób niewidomych, inaczej dla osób z niepełnosprawnością ruchową, inaczej dla osób słabosłyszących czy niesłyszących. Pozostają jeszcze inne grupy użytkowników korzystających z dostępności cyfrowej, dla których trzeba ją oddzielnie zaplanować. Są to: osoby z zaburzeniami postrzegania kolorów, osoby z zaburzeniami poznawczymi, osoby z dysleksją, osoby z depresją, osoby nieposługujące się biegle językiem polskim, seniorzy, jak również każdy z nas, w określonych sytuacjach, kiedy np. mamy ograniczoną percepcję.
Wytyczne WCAG 2.1 (Web Content Accessibility Guidelines)
WCAG to jeden ze standardów sieciowych stworzonych przez W3C, który opisuje, jak tworzyć dostępne cyfrowo rozwiązania cyfrowe. Wytyczne dotyczące tego standardu zawierają informacje i wskazówki dla webmasterów, ale również redaktorów i grafików. Obecnie obowiązuje wersja WCAG 2.1.
Najważniejsze aspekty dostępności treści
Podstawą budowania treści jest przejrzysta struktura, jej układ i podział to podstawa czytelności. Strukturę budują między innymi: akapity, nagłówki, listy. Nie chodzi w niej o wygląd, ale głównie o logikę.
Konkretne elementy treści powinny mieć swoje odzwierciedlenie tekstowe, które ułatwi korzystanie z nich w mniej standardowy sposób. Trzeba pamiętać o tym, że treść przekazywana obrazem musi mieć podpis tekstowy, tzw. opis alternatywny. W przypadku materiałów wideo należy pamiętać o takich elementach jak napisy rozszerzone, tłumacz języka migowego, transkrypcja, audiodeskrypcja.
Ważnym aspektem dostępności jest zrozumiałość. Oznacza to, że trzeba się posługiwać językiem prostym, tzn. wyrażać myśli krótkimi zdaniami, bez zbędnych trudnych słów. Zwracać się bezpośrednio do użytkownika, ale nie wulgarnie ani infantylnie. Temat prostego języka i zrozumiałości został poruszony już na buwLOGu – można się z nim zapoznać tutaj (https://buwlog.uw.edu.pl/webinarium-dostepnosc-cyfrowa-zrozumialosc-i-prosty-jezyk/). Dokumenty umieszczane na stronie internetowej, jak każda inna treść, muszą być również dostępne cyfrowo. Najnowsze wersje MS Office posiadają odpowiednie funkcje pozwalające tworzyć dokumenty Worda, Excela i Power Pointa dostępne cyfrowo. Jeśli chodzi o pliki pdf – Abby Fine Reader 15 oraz Adobe Acrobat Pro pozwalają utworzyć dokumenty dostępne z odpowiednio przygotowaną treścią.
Wykorzystanie listy kontrolnej w pracy redaktora.
Na stronie gov.pl (https://www.gov.pl/) możemy znaleźć narzędzie do samodzielnego wykrywania błędów dostępności cyfrowej strony internetowej. Jest to Lista kontrolna (https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa/jak-zbadac-czy-strona-www-jest-dostepna-cyfrowo). Składa się ona z pytań, opisów testów i możliwych odpowiedzi, ale trzeba pamiętać że nie zastąpi badania wykonanego przez eksperta ds. dostępności cyfrowej. Prowadzący webinarium wybrali kilka elementów listy kontrolnej aby pokazać uczestnikom, w jaki sposób można przeprowadzić samodzielnie badanie dostępności strony internetowej. Między innymi jak sprawdzić czy element graficzny ma poszerzony opis, czy cel i działanie linku umieszczonego na stronie jest łatwe do zrozumienia oraz czy nagłówki na stronie są zdefiniowane w odpowiedniej kolejności.
Na stronie https://www.gov.pl/attachment/fce358a9-0c5f-4d7d-8f86-004886d55088 jest dostępna prezentacja ze szkolenia.
Adam Owczarczyk, Oddział Rozwoju Zasobów Elektronicznych.
Nie myślałam, że kiedykolwiek ogłoszę to publicznie, ale Ministerstwo Cyfryzacji akurat w tym obszarze zrobiło naprawdę dużą rzecz. Materiały ze wszystkich szkoleń dostępne są tu: https://www.gov.pl/web/dostepnosc-cyfrowa/szkolenia-e-learningowe-z-dostepnosci-cyfrowej-dla-pracownikow-administracji-publicznej i zdecydowanie przydadzą się nie tylko pracownikom administracji publicznej, ale wszystkim osobom, które piszą do Sieci. Od pięciu lat prowadzę zajęcia z tej tematyki dla studentów kierunku Architektura przestrzeni informacyjnej i widzę po feedback’u studentów, że 'Web accessibility’ to bardzo potrzebne umiejętności.