ERASMUS+ w Sheffield i York

W dniach 27 czerwca – 1 lipca 2016 r. jako stypendystka programu Erasmus+ odwiedziłam dwie angielskie biblioteki akademickie: Sheffield University Library oraz University Library-University of York. Obydwa uniwersytety są stosunkowo młode ‒ uniwersytet w Sheffield został założony w 1905 r., uniwersytet w York w 1963 r. ‒ należą jednak do czołowych uczelni brytyjskich oraz regularnie pojawiają się w pierwszej setce światowych rankingów uniwersytetów. Wraz z uniwersytetem w Leeds tworzą konsorcjum w zakresie badań, przedsiębiorczości, innowacyjności i nauczania pod nazwą The White Rose University Consortium. Międzyuczelniania współpraca obejmuje także uniwersyteckie biblioteki, które współpracują w wielu obszarach, m.in. wspólnie zarządzają repozytoriami White Rose Research Online oraz White Rose eTheses Online (dwa spośród największych instytucjonalnych repozytoriów w Wielkiej Brytanii, obsługujące ponad 2 mln pobrań pełnych tekstów rocznie). Obecnie biblioteki pracują nad wspólnym projektem rozwoju cyfrowego wydawnictwa uniwersyteckiego, którego celem będzie wsparcie nowych modeli komunikacji naukowej poprzez publikację na zasadach open access czasopism, monografii i podręczników.

Od kilku lat biblioteki organizują wspólny program dla uczestników programu Erasmus (obecnie Erasmus+). W tym roku program przewidywał spędzenie trzech dni w Sheffield i dwóch w Yorku. Jednym z głównych powodów, dla których wybrałam biblioteki uniwersyteckie w York i Sheffield, był używany przez nie zintegrowanym system biblioteczny. Obydwie biblioteki korzystają od 2013 r. z systemu Alma oraz multiwyszukiwarki Primo firmy Ex Libris. W Yorku poprzednikiem Almy był system Aleph firmy Ex Libris. Dla Biblioteki w Sheffield, która od 1996 r. używała systemu Talis, decyzja o wyborze Almy oraz Primo była dużą zmianą poprzedzoną głębokim namysłem. Pod uwagę brano m.in. system Sierra firmy Innovative. Po trzech latach od wdrożenia Almy obydwie instytucje wydają się zadowolone ze swojego wyboru, m. in. ze względu na możliwość zintegrowanego zarządzania zbiorami drukowanymi i elektronicznych oraz dostęp online do interfejsu Almy. Należy jednak pamiętać, że biblioteki te znacznie różnią się pod względem struktury oraz zasad funkcjonowania od bibliotek systemu biblioteczno-informacyjnego UW (m. in. nie opracowują zbiorów w katalogu centralnym oraz nie mają zróżnicowanej polityki udostępnień zbiorów, charakterystycznej dla bibliotek UW), zatem inne są ich oczekiwania systemowe.

Implementacja Almy wpłynęła na weryfikację dotychczasowych zasad udostępniania w obu bibliotekach, co znacznie poprawiło jakość usług oferowanych użytkownikom (w rezultacie tych zmian biblioteka Uniwersytetu w York otrzymała w 2014 r. nagrodę Customer Services Excellence).

Biblioteka w Sheffield ma cztery siedziby na terenie kampusu oraz jedną w the Northern General Hospital. Dwa z tych budynków – the Diamond oraz Information Commons – otwarte są 24 godziny na dobę przez wszystkie dni roku. W godzinach wieczornych i nocnych oraz w dni świąteczne biblioteka pracuje bezobsługowo. Bezobsługowe działanie biblioteki umożliwiają automaty do samodzielnego wypożyczania i zwrotu książek. Zbiory biblioteki mogą być wypożyczane na zewnątrz przez pracowników i studentów uniwersytetu oraz przez osoby niezwiązane z uczelnią. W zależności od statusu czytelnika książki są wypożyczane na okres jednego lub czterech tygodni. Na dwa dni przed terminem zwrotu książki zostają automatycznie prolongowane, o ile nie zostały zarezerwowane przez innego czytelnika lub do momentu wygaśnięcia ważności konta. Czytelnik może zatem korzystać z wypożyczonej pozycji przez dowolnie długi okres, np. do końca studiów, pod warunkiem, że nikt inny nie chce danej książki wypożyczyć. W takiej sytuacji czytelnik otrzymuje powiadomienie mailem wzywające do zwrotu książki, a jeśli książka nie zostanie zwrócona we właściwym terminie – konto czytelnika zostanie zablokowane. Po dwóch tygodniach od terminu zwrotu książka uznawana jest za zaginioną, a czytelnik obciążany kosztami jej odkupienia oraz bezzwrotną opłatą administracyjną.

Biblioteka zaprzestała stosowania kar za przetrzymane egzemplarze. Czytelnicy co tydzień otrzymują mailem informację na temat stanu swoich kont.

Biblioteka Uniwersytetu w York ma sześć lokalizacji, z czego trzy – JB Morell Library, the Harry Fairhurst Building oraz the Raymond Burton Library – czynne są 24 godziny na dobę przez prawie wszystkie dni w roku (z wyjątkiem Bożego Narodzenia i Nowego Roku). Podobnie jak w Sheffield godziny urzędowania biblioteki podzielone są na te z pełną obsługą oraz godziny bezobsługowe.

Biblioteka stosuje elastyczny system wypożyczeń – zarezerwowanie wypożyczonej pozycji powoduje skrócenie regularnego okresu wypożyczenia (w zależności od typu czytelnik otrzymuje wezwanie do zwrotu książki w ciągu 3-7 dni). Kary w wysokości 2 funtów za dzień są naliczane tylko za przetrzymane książki, które zostały zarezerwowane. Tu także czytelnik otrzymuje cotygodniowy raport na temat stanu swojego konta. Jakość obsługi czytelnika jest dla obu bibliotek sprawą kluczową. Jednym z narzędzi do badania satysfakcji użytkowników jest National Student Survey (coroczna ankieta zbierające opinie studentów ostatniego roku studiów licencjackich; ankieta jest istotnym źródłem informacji na temat jakości kształcenia na poziomie wyższym w Wielkiej Brytanii). Składająca się z 27 pytań ankieta odnosi się do ośmiu obszarów związanych ze studiami, w tym do zakresu działalności bibliotek i jej wyniki są przez biblioteki traktowane bardzo poważnie.

Na zakończenie warto wspomnieć, że Biblioteka Uniwersytetu w Sheffield jest siedzibą National Fairground and Circus Archive – unikatowego archiwum materiałów związanych z kulturą popularną w postaci wesołych miasteczek, jarmarków itp. w Wielkiej Brytanii począwszy od 19 w. Zbiory NFCA obejmują prócz książek i czasopism różnego rodzaju dokumenty życia społecznego jak plakaty, bilety, programy, zdjęcia, archiwa rodzinne i biznesowe.

Moja wizyta w Wielkiej Brytanii wypadła na okres pełen napięcia, bo zaledwie tydzień po przegłosowaniu wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej. Wśród pracowników uczelni panował minorowy nastrój i niedowierzanie – wciąż jeszcze nie otrząśnięto się z szoku wywołanego przez wynik referendum. Kolejnym ciosem było odpadnięcie reprezentacji Anglii z rozgrywanego w tym czasie we Francji turnieju Euro.  Na szczęście angielskie humory poprawiła świetnie grająca reprezentacja Walii, a pod względem zawodowym wizyta w bibliotekach uniwersytetów Sheffield i York okazała się bardzo owocna.

Walentyna Karmelitow, Samodzielna Sekcja ds. Automatyzacji Procesów Bibliotecznych