W mieście wydawców i bibliotek

Lipsk – miasto muzyki i najsłynniejszych kompozytorów – to miejsce tegorocznego kongresu IAML (International Association of Music Libraries Archives and Documentation Centres), stowarzyszenia zrzeszającego biblioteki muzyczne i pracujących w nich bibliotekarzy.

Kongres odbywał się w dniach 22–27 lipca 2018 r. w siedzibie słynnego konserwatorium, Hochschule für Musik und Theater „Felix Mendelssohn Bartholdy”. Trzeba jednak podkreślić wyjątkową gościnność pozostałych lipskich bibliotek i archiwów, nie tylko muzycznych. Niektóre otwierały się dla nas podczas kolejnych konferencyjnych sesji, inne – poprzez specjalnie przygotowane wycieczki i prezentacje zbiorów, jeszcze inne – dzięki koncertom specjalnie w nich zorganizowanym. Te wyjątkowe przedsięwzięcia pozwoliły nam na kontakt z następującymi bibliotekami Lipska:

• Hochschule für Musik und Theater
• Universitätsbibliothek Leipzig
• Stadtbibliothek
• Deutsche Nationalbibliothek
• Deutsche Zentralbücherei für Blinde

Gabinet Zbiorów Muzycznych BUW w tym roku reprezentowali: Piotr Maculewicz, Magdalena Borowiec, Ewa Hauptman-Fischer oraz Aleksandra Górka. To już kolejne „grupowe” uczestnictwo zespołu GZM w konferencji, a było ono możliwe także dzięki uzyskaniu wsparcia z funduszy IAML, pokrywającego wysoką opłatę konferencyjną. Wspólne wyjazdy cenimy sobie tak bardzo, że dla nich jesteśmy gotowi na oszczędności dzięki okazyjnym ofertom podróży oraz zakwaterowania. Kilkuosobowy udział w konferencji umożliwił nam obecność na sesjach toczących się równolegle. Dzieliliśmy się na grupy zależnie od obszarów tematycznych naszej pracy; prezentowaliśmy również referaty.

Piotr Maculewicz wygłosił referat poświęcony metodom promocji przez BUW postaci i twórczości Romana Palestra: The ‘cursed’ composer and the library as a promotor of his memory w ramach  sesji The role of the library in documenting suppressed music and exiled musicians, po której w dyskusji komentowano przypadki zbiorów wartościowych i ciekawych, ale z różnych powodów zapomnianych lub pomijanych przez współczesnych badaczy. Zaprezentowano projekty prowadzone w BUW w odniesieniu do Romana Palestra, a więc:

1. portal internetowy: www.palester.polmic.pl (2016),
2. Trzy płyty CD z premierowymi w większości nagraniami muzyki kompozytora: Muzyka kameralna i fortepianowa (realizacja: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, 2016); Muzyka fortepianowa cz.1 (realizacja: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, 2017); Kwartety smyczkowe: Palester & Szymanowski (realizacja: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, 2017),
3. wspomnienia i listy kompozytora wydane pod tytułem Słuch absolutny: niedokończona autobiografia i listy z lat wojny w opracowaniu i z komentarzami prof. Zofii Helman (wydanie 2017, współred. P. Maculewicz).

Wszystkie projekty spotkały się z dużym zainteresowaniem.

Zagadnienia te dotyczą także i starszych kolekcji, które przechowywane są w naszym Gabinecie. Te większe cieszą się zainteresowaniem badaczy i są przedmiotem badań muzykologów (np. szereg edycji utworów zapisanych w rękopisach przechowywanych obecnie w BUW w ramach projektu „Repertuar muzyczny Towarzystwa Jezusowego w Rzeczpospolitej Obojga Narodów (1565-1773)”, mniejsze z powodu niekompletności zbioru, nie doczekały się jeszcze opracowania. Bibliotekarz opiekujący się zbiorem może uzupełnić tę lukę. Tego typu referat, dotyczący zaledwie dwóch zachowanych z większej kolekcji rękopisów muzycznych prezentowała Ewa Hauptman-Fischer, zatytułowany był The Cistercian Monastery in Rudy (Silesia) in the European Cistercian community. Reconstruction of the musical life in the 18th century. Odtworzenie codziennej niezwykle bogatej praktyki muzycznej w klasztorze możliwe było dzięki szerokim kwerendom archiwalnym. Słuchacze dobrze przyjętego wystąpienia wymieniali się spostrzeżeniami na temat różnic w opracowaniu poszczególnych kolekcji w zależności od ich wielkości oraz przydatności materiałów archiwalnych podczas bieżącej pracy nad kolekcją.

Jak wspomniano, dzięki większej delegacji mogliśmy słuchać odbywających się równocześnie wystąpień. Magdalena Borowiec i Aleksandra Górka uczestniczyły w sesjach dotyczących problemów zbliżonych do tych, z jakimi spotykają się przy opracowaniu spuścizn kompozytorskich, zarówno w zakresie samych zbiorów, jak i ich kontekstu badawczego. Sesje Documenting musical life i Crossing national borders: music in Europe in the 19th and 20th centuries były pod tym względem bardzo pouczające; sprawiły nam satysfakcję także i z tego powodu, że znalazły się w nich referaty polskich przedstawicielek (z Krakowa i Katowic), ale przede wszystkim – że jeden z referatów (dr hab. Renata Suchowiejko, UJ) dotyczył częściowo zbiorów przechowywanych w AKP!

Ewa Hauptman-Fischer i Piotr Maculewicz wybierali głównie referaty o dawnych kolekcjach muzycznych i badaniach prowadzonych w bibliotekach przy okazji ich opracowania, np. badaniach proweniencyjnych, badaniach nad kulturą muzyczną miejsc, z których pochodzą rękopisy muzyczne, czy edycjach utworów, itp. Interesowały ich także tematy dotyczące baz danych, w których prezentowane są dawne źródła, szczególnie te, w których notowane są także rękopisy przechowywane w Gabinecie Zbiorów Muzycznych BUW (RISM oraz Bach Digital).

Konferencje służą także wymianie doświadczeń i kuluarowym rozmowom; efektem tego typu spotkań Ewy Hauptman-Fischer jest zainteresowanie Redakcji Centralnej RISM katalogowaniem rękopiśmiennych inwentarzy muzycznych, dotychczas nieobecnych w bazie. Podczas rozmów z Jennifer Ward z RISM wykrystalizował się możliwy sposób katalogowania tego typu źródeł a pokonferencyjna wymiana korespondencji zdążyła zaowocować szeregiem punktów poddanych pod dyskusję i pomysłem powołania kilkuosobowej grupy, która dopracuje pomysł przed jego wdrożeniem w międzynarodowej społeczności użytkowników RISM. Magdalena Borowiec po szczegółowym zapoznaniu się z ofertą licznych niemieckich wydawnictw muzycznych, których stoiska towarzyszyły obradom, dokonała wyboru pozycji, które będziemy sukcesywnie pozyskiwać do zbiorów GZM.

Warto wspomnieć o kolejnych zaletach udziału w lipskiej konferencji. Bezpośrednie rozmowy z bibliotekarzami muzycznymi są doskonałym sposobem na bliższe poznanie bibliotek i ich zasobów pod kątem staży zawodowych. Każdy z nas, jak się później okazało, wyjechał z konferencji z myślą odwiedzenia konkretnej instytucji podczas staży Erasmus. Mamy nadzieję, że te wstępne plany uda się zrealizować.

Konferencji towarzyszyły interesujące koncerty, wystawy i wycieczki. Mieliśmy okazję odwiedzić muzea poświecone najwybitniejszym kompozytorom. Wszyscy chyba będziemy wspominać wielogodzinną wizytę w Muzeum Jana Sebastiana Bacha, gdzie zachwyciło nas połączenie prostoty i wielowymiarowości w sposobie przekazywania wiedzy o życiu i twórczości kompozytora.

Zwiedzaliśmy ponadto domy innych wybitnych kompozytorów: Mendelssohn-Haus oraz Schumann-Haus – zwłaszcza pierwszy z nich budzi podziw, zachowało się tam (mimo wojennych zniszczeń Lipska) oryginalne mieszkanie wielkiego romantyka z częściowo oryginalnym wyposażeniem, co pozwala dobrze poznać atmosferę, w której żył i tworzył jeden z najznakomitszych kompozytorów XIX stulecia.

Podziwialiśmy także Muzeum Instrumentów Muzycznych – jedno z najbogatszych na świecie (znane nam dotąd głównie z katalogów stojących w czytelni GZM) oraz siedzibę jednego z najbardziej znanych wydawnictw muzycznych na świecie: „Edition Peters”. To miejsce z 200-letnią tradycją wydawniczą; charakterystyczne jasno zielone okładki nutowe znajdują się we wszystkich bibliotekach muzycznych w Polsce i na świecie. Zaprezentowano nam nie tylko siedzibę, ale także tryb pracy lipskiego oddziału tej światowej firmy oraz niezwykle interesującą, specjalistyczną bibliotekę wypożyczającą materiały nutowe orkiestrom (co jest jednym z głównych źródeł dochodów tego typu wydawnictw) i skomplikowaną logistykę jej działania.

Udział w tegorocznym kongresie IAML miał dla nas istotne znaczenie także z innego powodu. Kolejny Kongres IAML odbędzie się w Krakowie w dniach 14-19 lipca 2019. Komitet organizacyjny tworzą między innymi członkowie Polskiej Grupy Narodowej IAML (czyli Zarząd Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP), w której działają między innymi Ewa Hauptman-Fischer (wiceprzewodnicząca) oraz Aleksandra Górka (członek zarządu). Wraz z obecnymi na kongresie w Lipsku kolegami z zarządu (Stanisław Hrabia – prezydent IAML i członek zarządu Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP w jednej osobie, Hanna Bias – przewodnicząca tej sekcji i Hanna Nizińska – członek zarządu) udzielaliśmy informacji o przyszłorocznym kongresie w specjalnie utworzonym punkcie.

Na zakończenie konferencji, zgodnie ze zwyczajem IAML gospodarze kolejnego kongresu prezentują swój kraj oraz miejsce przyszłego spotkania. Hanna Bias oraz Stanisław Hrabia zaprosili zatem wszystkich uczestników lipskiej konferencji na przyszłoroczny kongres w Krakowie, przedstawiając przygotowaną wcześniej przez zarząd Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP prezentację.

Kongres lipski był dla nas okazją do obserwacji spraw organizacyjnych, z którymi w przyszłym roku będziemy musieli zmierzyć się sami.

Piotr Maculewicz, Ewa Hauptman-Fischer, Magdalena Borowiec i Aleksandra Górka, Gabinet Zbiorów Muzycznych BUW

Fot. Aleksandra Górka