Połączone pasje Janusza Krajewskiego (1908-2000). Sekretne życie pierwszego kierownika Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF

Janusz Krajewski urodził się w 1908 roku w Warszawie w rodzinie robotniczej. Ukończył tu szkołę podstawową, a także kursy maturalne w 1939 roku tuż przed wybuchem II wojny światowej. Posiadał 3 braci i siostrę, którzy zginęli w czasie wojny i okupacji. Ten burzliwy okres w dziejach zabrał także jego rodziców. W 1944 roku wziął udział w powstaniu warszawskim w Śródmieściu Północnym jako żołnierz AK, walczył w stopniu porucznika czasu wojny pod pseudonimami „Janusz” oraz „Gawusz” w 100. kompanii sztabowej zgrupowania “Bartkiewicz” I Obwodu “Radwan” (w okresie konspiracji 101. kompania odwodowa WSOP). Otrzymał za swoją walkę odznakę grunwaldzką oraz medal za Warszawę, nadane w 1948 roku.

Krajewski był człowiekiem, który żadnej pracy się nie bał. Przed wojną pracował m. in. w przedsiębiorstwie C. Hartwig S.A. oraz w firmie Polska Poczta, Telegraf i Telefon jako urzędnik. Podczas okupacji kontynuuował pracę urzędniczą jednocześnie pracując dorywczo jako sprzedawca. Jego kluczowa życiowa kariera rozpoczęła się dopiero w latach 50. XX wieku, kiedy na blisko 30 lat, aż do przejścia na emeryturę związał się z Połączonymi Bibliotekami WFiS UW, IFiS PAN i PTF.

Podobnie jak biblioteki mianem połączonych można określić różnorodne pasje Krajewskiego, które zawsze łączyło jego zamiłowanie do rzetelnej i solidnej pracy. Systematyczności i ciężkiej pracy niewątpliwie mogło nauczyć go łucznictwo, którym pasjonował się w młodości. Odnosił w tej dziedzinie wiele sukcesów, reprezentując polską kadrę na wielu zagranicznych zawodach sportowych i olimpijskich. Był także instruktorem łucznictwa i szkolił swoich następców w tej dyscyplinie. Jego przygodę ze sportem przerwała jednak wojna.

Po wojnie Krajewski postanowił rozpocząć studia filozoficzne w latach 1946-1952. Pod opieką Władysława Tatarkiewicza obronił pracę magisterską poświęconą Julianowi Ochorowiczowi pt. Julian Ochorowicz na tle pozytywizmu warszawskiego. Po studiach chciał kontynuować pracę naukową w charakterze nauczyciela akademickiego, jednak los miał dla niego inne plany. Po uzyskaniu kilku odmów na złożone przez niego dokumenty na to stanowisko od różnych uczelni, rozpoczął pracę jako bibliotekarz.

Pierwsze kroki w tym zawodzie stawiał w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie, a w czerwcu 1952 roku rozpoczął starania o uzyskanie pracy w Instytucie Filozoficznym. Wkrótce powierzono mu zadanie zorganizowania i uporządkowania biblioteki, którą od 1955 roku tworzyły 3 połączone instytucje: Uniwersytet Warszawski, Instytut Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskie Towarzystwo Filozoficzne.

Biblioteka miała charakter filozoficzno-socjologiczny, jednakże to filozofia była najbliższa sercu Krajewskiego. W jej zakresie, na tyle na ile pozwalały mu na to obowiązki służbowe starał się prowadzić badania naukowe. W jednym z listów z 1972 roku do Tatarkiewicza pisał jeśli dwie książki Pana Profesora noszą tytuły „Droga do filozofii” i „Droga przez estetykę” to moja robota powinna mieć tytuł „Droga przez mękę”, co wskazuje na to że godzenie wszystkich obowiązków przychodziło mu z trudem. Gromadził i opracowywał hasła do Polskiego Słownika Biograficznego o Julianie Ochorowiczu, Alfredzie Korzybskim czy Ignacym Myślickim. Pasję do filozofii z fachem bibliotekarza połączył przygotowując niezwykle bogatą bibliografię do 6. wydania „Historii filozofii” napisanej przez jego mistrza Władysława Tatarkiewicza.

Z postacią Tatarkiewicza łączy się kolejna pasja Krajewskiego – fotografika. Filozof był bowiem wielokrotnie modelem dla Janusza Krajewskiego, który fotografował jego oraz jego żonę w bardzo skrupulatny sposób. Fotografie zgromadzone przez Krajewskiego w albumach wskazują na jego ogromną kreatywność. Tworzył z nich bowiem kolaże, wycinał różne elementy, a także ozdabiał pięknymi napisami kolejne karty albumów dokumentujących jego liczne podróże.

Podróże były kolejną pasją Krajewskiego. Chęć do ich odbywania i ciekawość świata towarzyszyły mu przez całe życie. Czas na nie znalazł dopiero na emeryturze, na co wskazują liczne listy do Tatarkiewicza. Odwiedzał zarówno miejscowości w Polsce, jak i za granicą, m. in. Zakopane, Ustkę, Częstochowę, Świnoujście, Bierutowice i kilka miast na Węgrzech.

Zmarł w 2000 roku, na krótko przed śmiercią zdążył swojej ukochanej bibliotece przekazać swój księgozbiór oraz bogatą kolekcję materiałów archiwalnych, tworzące jego spuściznę. Ich opracowanie oraz uporządkowanie, a także przywrócenie pamięci o Januszu Krajewskim jest celem mojego doktoratu, który przygotowuję w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych pod opieką dr hab. Jacka Puchalskiego. Chciałabym by został zapamiętany tak jak głosi dedykacja Zygmunta Baumana: „Wielce szanownemu i drogiemu Panu Januszowi Krajewskiemu – opiekunowi wszystkich filozofów i socjologów, miłujących w Polsce trudzić się nauką”.

Katarzyna Jarzyńska, Biblioteka Wydziału Filozofii, Szkoła Doktorska Nauk Społecznych