26 kwietnia 2016 r. odbyła się konferencja Wyzwania dla prawa własności intelektualnej w gospodarce cyfrowej: znaki towarowe w erze hashtagów, wzory przemysłowe w świecie layoutów, zorganizowana przez Urząd Patentowy RP, pod honorowym patronatem Ministra Rozwoju Mateusza Morawieckiego oraz Ministerstwa Cyfryzacji. Okazją do zorganizowania konferencji był Światowy Dzień Własności Intelektualnej (IP Day –Intellectual Property Day), organizowany przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO) już od 2011 roku.
Organizatorzy konferencji położyli szczególny nacisk na umieszczone w tytule dwa terminy: hashtag / hasztag oraz layout, zwracając uwagę na ich szczególne znaczenie w gospodarce cyfrowej.
Hasztag to słowo lub wyrażenie poprzedzone symbolem # (hash). Dzięki umieszczeniu znaku # można łatwo grupować wiadomości w serwisie internetowym. Przykładowo: dla zebrania informacji na temat obchodów Światowego Dnia Własności Intelektualnej w 2016 r. w serwisie Twitter stosowano hasztag #IPDay2016, a na Facebooku #WorldIpDay.
Drugim ważnym terminem pojawiającym się w tytule jest layout, czyli interfejs strony internetowej, używany w czasie konferencji raczej w znaczeniu graficznych interfejsów dostępnych dla użytkownika. Graficzny interfejs użytkownika (GUI), to sposób lub układ prezentacji informacji przez komputer oraz interakcji z użytkownikiem, polegający na obsługiwaniu widżetów, tj. okienek, ikon, aktywowanych przez użytkownika za pomocą myszy, klawiatury, dotyku.
Zastanawiając się nad warstwą graficzną GUI zwrócono uwagę, że może ona podlegać ochronie jako wzór (wspólnotowy / przemysłowy), znak towarowy, utwór i nie można zapomnieć o ochronie przed nieuczciwą konkurencją. W przypadku ochrony warstwy funkcjonalnej GUI, ważne jest, żeby pamiętać m.in. o patentach czy ochronie prawnoautorskiej dla programów komputerowych.
Przy tej okazji przywołano też głośny i nadal niezakończony przed amerykańskimi sądami spór firm Apple vs. Samsung.
Prelegenci podczas konferencji zastanawiali się, w jakich obszarach cyfrowa gospodarka wchodzi w interakcje z prawem własności przemysłowej. Na pewno w wielu, ponadto zmiany technologiczne są tak dynamiczne, że wymagają od prawa ciągłego szukania rozstrzygnięć. Nowe technologie (np. druk 3D), ponadnarodowy charakter Internetu, przeniesienie się do wirtualnego świata realnej gospodarki, w tym powstanie nowych, niematerialnych usług, szybkość przekazywania informacji – ogrom i skomplikowanie tych zagadnień wpływa na prawo własności intelektualnej oraz stwarza mnóstwo pytań, na które trudno znaleźć odpowiedzi.
Przypomniano o problemach jurysdykcyjnych, które pojawiają się wraz z ogólną dostępnością Internetu. Nie ma przecież uniwersalnego łącznika między naruszającą prawo działalnością w Internecie a terytorium ochrony. Co powinniśmy uwzględnić? Czy każde miejsce, w którym dostępna jest strona internetowa zawierająca nielagalne treści? Czy miejsce, na które „nakierowana” jest działalność prowadzona w Internecie? Czy może miejsce, z którego mogą być „ściągnięte” tego typu treści? A może lokalizacja serwerów?
Na zdjęciu są od lewej: dr Alicja Adamczak (Prezes Urzędu Patentowego RP), dr Justyna Ożegalska-Trybalska, prof. dr hab. Grażyna Szpor, prof. dr hab. Ryszard Skubisz, Tomasz Grzegory, dr Lavinia Brâncuşi. Fot. Joanna Kulicka
Żyjemy w czasach czwartej rewolucji przemysłowej (pierwsza wiązała się z wynalezieniem maszyny parowej, druga – elektryczności, trzecia – komputerów), która opiera się na powstaniu systemów cyber-fizycznych, czyli połączeń między Internetem a ludźmi (sieci społecznościowe), Internetem a rzeczami (gromadzenie i wymiana danych przez maszyny), Internetem usług (usługi w tzw. chmurze) i Internetem danych. Rozmiar zmian, jakie już obserwujemy i jakich jeszcze sobie nie uświadamiamy będzie ogromny i wpłynie na każdy aspekt naszego życia. Takie są właściwości każdej rewolucji.
W tej relacji zaakcentujemy tylko parę ciekawszych problemów, o których mówili prelegenci. Dr Dominik Batorski (ICM UW), socjolog, badacz przemian społecznych w obliczu nowych technologii, w swoim wystąpieniu Dane, inteligencja i wiedza w epoce cyfrowej: trendy, szanse zwrócił uwagę, że coraz szybciej zmieniające się i coraz bardziej złożone technologie wpływają na sposób funkcjonowania firm. Tradycyjne modele biznesowe zaczynają nie wytrzymywać konkurencji z firmami opartymi na nowoczesnych rozwiązaniach. Uber nieposiadający ani jednego samochodu jest ogromną konkurencją dla firm taksówkowych, a Airbnb stała się największą bazą noclegową na świecie nie posiadając ani jednej z wynajmowanych klientom nieruchomości. Ich działalność opiera się na zbieraniu i udostępnianiu informacji. Zmieniają się też konsumenci, dla których coraz częściej wypożyczanie (muzyki, samochodu, cudzego mieszkania) jest bardziej opłacalne niż kupowanie ich na własność. Zmiana modeli biznesowych musi nieść konsekwencje dla własności intelektualnej. W dziedzinie muzyki widać to już wyraźnie. Drastycznie spadła ilość sprzedawanych płyt. Dr Batorski zwrócił też uwagę na inny wynalazek – druk 3 D – fizycznie istniejące przedmioty wydrukowane z postaci cyfrowej. Jak wielkie mogą być jego konsekwencje dla prawa własności intelektualnej? Kto będzie twórcą? Czy ten, kto stworzy cyfrowy projekt? Czy ten, kto wydrukuje? Co z prawami wykonawcy – drukarza?
Do druku 3D nawiązała w swoim wystąpieniu także dr Lavinia Brâncuşi. Omawiała możliwe kierunki rozwoju konkurencji na rynku samochodowych części zamiennych w dobie drukarek 3D. Na takiej drukarce już niebawem będzie można skopiować dowolny wzór przemysłowy. Grozi to naruszeniami w obszarze prawa własności przemysłowej. Na szczęście dla producentów samochodów technologia 3D jest jeszcze zbyt droga. Jak długo?
Dr hab. inż. Damian Gąsiorek przedstawił natomiast krótki rys historii rozwoju technologii 3D i wskazał inne możliwości zastosowania druku przestrzennego. Szczególnie ciekawe jest zastosowanie drukarek 3D w medycynie. Pozwala stworzyć protezy idealnie dopasowane do pacjenta. Rozwija się też biodruk, czyli drukowanie biologicznych protez z wykorzystaniem komórek ludzkich.
Innym problemem dla prawa własności przemysłowej jest rozwój sztucznej inteligencji. Obecny system prawa patentowego nie jest przygotowany na rozstrzyganie, kto będzie właścicielem praw do produktów stworzonych przez sztuczną inteligencję i kto będzie odpowiadał za ewentualne naruszenie przez nią czyichś praw autorskich…
Z zagadnień, które mogą być dla nas wszystkich aktualne, ciekawe były rozważania na temat legalności stosowania głębokich odesłań do cudzych utworów. Przytoczono ważny wyrok TS UE z dnia 13 lutego 2014 r., sygn. akt C 466/12 w sprawie Svensson: właściciel strony internetowej może bez zezwolenia podmiotów prawa autorskiego odesłać za pośrednictwem hiperlinków do ogólnie dostępnych na innej stronie internetowej utworów chronionych. W tym wypadku nie ma znaczenia nawet fakt, że internauci klikający na link mają wrażenie, że prezentowany im utwór pochodzi ze strony zawierającej link. Linkowanie nie jest „publicznym udostępnieniem utworu”, czyli nie wymaga zgody uprawnionego.
Na konferencji poruszono jeszcze wiele innych ciekawych zagadnień: trendy w reklamie interaktywnej (przenosi się z telewizji na smartfony), ancillary copyrights (pomocnicze prawa autorskie, od właścicieli wyszukiwarek i agregatorów informacji wymaga się opłat na rzecz twórców za prezentowanie w wynikach wyszukiwania krótkich tekstów przybliżających treść artykułu), granice uprawnionego dostępu do danych, które są paliwem współczesnej gospodarki, zagadnienia nowelizacji unijnego i polskiego prawa własności intelektualnej.
Konferencji towarzyszyło otwarcie Ogólnopolskiej Wystawy Znaków Graficznych, na której zaprezentowano najlepsze polskie znaki (np. CPN, Moda Polska, PKN Orlen i in.).
Anna Książczak-Gronowska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń
Joannna Kulicka, Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów