Polityka i dom – to nie dwie wrogie siły walczące o duszę kobiety, ale nowa wielka jedność, którą ona w równej mierze ogarnąć musi. I tam gdzie dom jest celem dążeń, wysiłków umiłowań, tam polityka jest środkiem, sposobem urzeczywistnienia tych celów. (…) Dobra gospodyni musi na równi z dobrą matką starać się o prawo wyborcze przez politykę, przez walkę z wyzyskiem państwa, agrariuszy, gospodarzy zdobywać dla swej rodziny obfitszy pokarm, lepsze mieszkanie, zdrowsze warunki bytu. Jeśli zaś sama zarobkuje, jeśli chce obok pracy poza domem mieć czas dla domu, dla rodziny i dla siebie samej, to znowu przez politykę starać się musi o krótszy dzień roboczy, o zakaz pracy nocnej, o wolną niedzielę, o możność karmienia dzieci własną piersią.
(…) Polityka w ostatecznych swych celach służyć musi dobru rodziny i przyszłych pokoleń, spełnia zbiorowo i jawnie te same zadania, którym w zaciszu domowem służą wszystkie kobiece wysiłki – tak często nadaremnie! Imając się polityki ima się kobieta tylko, nowej ostrej broni!
Źródłem tego cytatu jest artykuł Kobiety i polityka Heleny z Gumplowiczów Landau-Bauerowej podpisany jednym z jej pseudonimów, Helena Ławska. Helena Landau-Bauer (1871-1942) zdobyła w Zurychu tytuł doktora nauk prawnych, była działaczką PPSD, polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego oraz kobiecego ruchu socjalistycznego, autorką licznych broszur, artykułów i publikacji książkowych nawiązujących do propagandy ekonomicznej założeń myśli marksistowskiej, a przede wszystkim walki o równouprawnienie kobiet, przedstawicielką lewicowej opozycji.
Tekst pochodzi z wydanej 7 czerwca 1914 (tuż przed wybuchem wielkiej wojny) w Boguminie, nakładem wydawcy „Głosu Kobiet„, przez Drukarnię Ludową we Frysztacie, publikacji Dzień Kobiet : jednodniówka poświęcona walce o prawa polityczne kobiet. Redaktorką odpowiedzialną (!) jednodniówki była Anna Galasowa, wydawczynią (!) – Dorota Kłuszyńska (1876−1952) – działaczka socjalistycznych ruchów kobiecych, członkini Ligii Kobiet, PPS, Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, oraz Towarzystwa Służby Społecznej, senatorka w latach 1925-1935.
W tej jednodniówce znajdują się także teksty Salomei Perlmutter Dlaczego żądamy praw wyborczych?, Zofii Moraczewskiej Idea militarna a kobiety polskie w chwili obecnej i Marii Jehanne Wieloposkiej Garda oraz Hermana Diamanda Polscy posłowie socyalistyczni a polityczne równouprawnienie kobiet.
Salomea Perlmutter-Trawiecka (1865-1936), pseudonimy: Salomea Trawiecka., Traw., Antonina T., S.T., nauczycielka, publicystka, działaczka socjalistyczna i ruchu kobiecego, obroniła doktorat z filozofii i nauk społecznych w Berlinie, członkini PPSD reprezentująca partię na kongresach II Międzynarodówki, autorka publikacji na temat kobiecego ruchu socjalistycznego.
Zofia Anna z Gostkowskich Moraczewska (1873-1958), pseudonim Prawda, nauczycielka, działaczka społeczna i niepodległościowa, ideowa socjalistka, propagatorka spółdzielczości, obrończyni praw kobiet, członkini Partii Socjalistycznej Galicji, Związku Kobiet Pracy, Ligi Kobiet Polskich, Klubu Politycznego Kobiet Postępowych, Demokratycznego Komitetu Wyborczego Organizacji Kobiecych czy Związku Pracy Obywatelskiej; posłanka zajmująca się ustawodawstwem społecznym; członkini redakcji Głosu Kobiet.
Maria-Jehanne z Colonna-Walewskich, primo voto Wielopolska, secundo Strzemię-Janowska (1882-1940) pisarka, publicystka, krytyczka literacka, komentatorka życia literackiego i społecznego.
Herman Diamand (1860-1931) polski prawnik, polityk socjalistyczny PPSD, poseł na Sejm I i II kadencji, reprezentant socjalistów we władzach II Międzynarodówki i Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej.
Czasopisma kobiece poza rolą edukacyjno-poradnikową odnosiły się do aktualnej tematyki państwa oraz podejmowały dyskusję uzyskania praw wyborczych kobiet. W Polsce prawo to uzyskały 28 listopada 1918 roku za sprawą Tymczasowego Naczelnika Państwa. Podpisał on dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego, w którym czytamy: Wyborcą jest każdy obywatel państwa bez różnicy płci (Dz.U. 1918 nr 18, poz. 46, art. 1) oraz Wybieralni do Sejmu są wszyscy obywatele państwa posiadający czynne prawo wyborcze (art. 7).
Z okazji Dnia Kobiet zapraszam do czytania jednodniówek i innych druków ulotnych dotyczących ruchów kobiecych dostępnych w Gabinetcie Dokumentów Życia Społecznego.
Joanna Maciejewska, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego