Książnica Pomorska w Szczecinie po raz czwarty zorganizowała ogólnopolską konferencję poświęconą zbiorom specjalnym, tym razem pod hasłem Między ochroną a popularyzacją. Z powodów oczywistych organizatorzy zdecydowali się na wirtualną formułę konferencji, która dzięki starannemu przygotowaniu od strony technicznej świetnie zdała egzamin.
Szeroki zakres tematyczny sprawił, że przygotowano referaty dotyczące niemal wszystkich aspektów funkcjonowania zbiorów specjalnych – od ich gromadzenia, opracowania, konserwacji, poprzez prezentacje zasobów bibliotek oraz prowadzonych w bibliotekach badań naukowych, aż do digitalizacji i, przywołanej w nazwie konferencji, popularyzacji. Konferencja była bardzo intensywna: przedstawiono ponad 30 prezentacji, co wypełniło uczestnikom dwa dni od rana do wieczora. Wobec dużego zainteresowania konferencją wśród prelegentów organizatorzy skrócili czas poszczególnych wystąpień do 15 minut, co w niektórych przypadkach pozwoliło tylko na zarysowanie omawianej problematyki. Mnogość wystąpień i różnorodność tematyki sprawiła, że każdy mógł znaleźć tam coś interesującego dla siebie, ale z drugiej strony – bardzo trudno jest dokonać całościowej oceny konferencji.
Niektóre wystąpienia były bardzo tradycyjne, zarówno pod względem treści, jak i formy, i prezentowały wizję zbiorów specjalnych i pracy z nimi rodem z epoki przedcyfrowej. Szczęśliwie jednak dało się zauważyć, że większość prelegentów świetnie funkcjonuje w realiach XXI wieku oraz zna i wykorzystuje w pracy najnowsze trendy światowego bibliotekarstwa.
Jak to zazwyczaj bywa na konferencjach związanych ze zbiorami specjalnymi, prezentacje o charakterze stricte historycznym dostarczyły uczestnikom solidnej dawki wiedzy o kolekcjach bibliotecznych, ich fragmentach lub poszczególnych obiektach. Na uwagę zasługują ciekawe i dobrze przygotowane referaty koleżanek i kolegów z Książnicy Pomorskiej, m.in. dr hab. Agnieszki Borysowskiej, Agaty Michalskiej, Małgorzaty Bartosik, Grzegorza Piskorza oraz dr. Michała Gierke, jak również prezentacje Karoliny Figaszewskiej z Instytutu Historii Nauki PAN, Magdaleny Adamskiej z Biblioteki Naukowej PAN i PAU w Krakowie, dr Bogumiły Celer z Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu czy Katarzyny Pawluk z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Opolu. Nie opisuję szerzej poszczególnych prezentacji, ponieważ wszystkie teksty zostaną opublikowane wkrótce w publikacji pokonferencyjnej.
Ciekawą część stanowiły prezentacje dotyczące promocji zbiorów specjalnych prowadzonej przez polskie biblioteki. Przedstawiono chyba wszystkie możliwe kanały promocyjne: posty w mediach społecznościowych, wystawy wirtualne, e-wizytówki bibliotek cyfrowych, edycje nieopublikowanych utworów dramatycznych oraz filmy. Na szczególną uwagę (i mojego osobistego Oskara) zasługuje prezentacja dr Beaty Janik i Marty Jesionek z Pedagogicznej Bibliotek Wojewódzkiej w Krakowie. Biblioteka w ramach prowadzonego przez siebie kanału na TikToku postanowiła zrobić filmik o XVIII-wiecznym starym druku, który spotkał się z tak wielkim zainteresowaniem młodych odbiorców, że biblioteka przygotowała kolejny odcinek, którego inspiracją było pytanie jednego z użytkowników dotyczące odkurzania książek. Ten jednominutowy filmik w krótkim czasie stał się wiralem – ma już ponad 227 tysięcy odsłon i setki komentarzy, co jest chyba, nie tylko polskim, rekordem filmu promującego zbiory specjalne. Czy to oznacza, że najmłodszych internautów interesują stare książki czy to prostu kolejna chwilowa ciekawostka? Pewnie to drugie, ale miło że film z naszej branży tak pięknie przebił się wśród milionów tiktokowych treści.
Miałam przyjemność wystąpić na konferencji z prezentacją dotyczącą wykorzystania cyfrowych wersji metadanych katalogowych oraz reprodukcji cyfrowych zbiorów specjalnych w pracach z zakresu humanistyki cyfrowej, traktując ją wstęp do listopadowej konferencji Hinc Omnia.
Pewnym zaskoczeniem była dla mnie nieobecność wśród referentów i dyskutantów przedstawicieli trzech bibliotek posiadających unikatowe i bezcenne kolekcje zbiorów specjalnych: Biblioteki Narodowej, Biblioteki Jagiellońskiej oraz Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Mam nadzieję, że przynajmniej oglądali konferencję na Facebooku (cz.1, cz.2, cz.3, cz.4).
Katarzyna Ślaska, Wicedyrektor ds. zbiorów specjalnych