fireworks – sj liew – flickr – CC BY-NC-SA
20 lat temu, 1 czerwca 1996 roku rozpoczęło działalność Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych (CFiKHW) – nowa jednostka organizacyjna BUW, protoplasta Centrum NUKAT. Zadaniem nowego oddziału była koordynacja prac nad budową centralnej kartoteki haseł wzorcowych (CKHW) a celem – zbudowanie katalogu centralnego poprzez wspólkatalogowanie w bazie centralnej. Kartoteka haseł wzorcowych była warunkiem niezbędnym rozpoczęcia tego procesu. Po 6 latach, w 2002 roku napełnione bazy haseł wzorcowych umożliwiły otwarcie i uruchomienie katalogu NUKAT, a Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych przekształciło się w Centrum NUKAT.
A było to tak: już w lutym 1996 roku dyrektor Biblioteki, Henryk Hollender, pisał we wniosku do Rektora UW o powołanie nowej jednostki organizacyjnej BUW:
W nawiązaniu do uchwały Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich z dn. 27 I 1996 roku (…) proszę o wydzielenie budżetu dla centralnego Zespołu Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych, ulokowanego w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie.
(…)
Zasadniczym zadaniem Zespołu będzie tworzenie dla automatyzujących się bibliotek polskich warunków umożliwiających wymianę danych w celu modernizacji warsztatu informacyjnego w nauce i szkolnictwie wyższym zgodnie z bieżącymi tendencjami światowymi, a także w celu uniknięcia dublowania czynności w pracy bibliotekarzy oraz poprawy jakości informacji kierowanej do użytkowników bibliotek. Zespół przejmie wobec wszystkich gotowych do współpracy bibliotek polskich odpowiedzialność za:
- Aktualizacje formatów (tzn. postaci zapisu danych w systemach komputerowych) według przyjętego w Polsce standardu USMARC dla różnych rodzajów dokumentów
2. Zapewnienie powstającym katalogowym bazom danych spójności poprzez kontrolę, redakcję i zatwierdzanie haseł wzorcowych
3. Opiekę nad językiem haseł przedmiotowych kontrolowanym kartoteką haseł wzorcowych KABA poprzez rozwijanie i uwspółcześnianie jego słownictwa
4. Utrzymywanie zautomatyzowanych kartotek haseł wzorcowych formalnych i przedmiotowych na odrębnym serwerze
5. Zapewnienie wszystkim bibliotekom spełniającym niezbędne wymogi merytoryczne i techniczne możliwości zasilania kartotek i korzystania z ich zasobów.
Natomiast w protokole z posiedzenia Rady Systemu Biblioteczno-Informacyjnego UW z dnia 4 czerwca 1996 (protokołowała Maria Cubrzyńska) czytamy między innymi:
W glosowaniu jawnym za utworzeniem Centrum oddano 20 głosów przy 1 głosie wstrzymującym.
1 czerwca 1996 roku w gronie 16 członków-założycieli Centrum byli między innymi :
Maria Burchard – kustosz dypl. BUW, już z doświadczeniem w zakresie automatyzacji procesów bibliotecznych (wcześniej przez 3 lata kierowała Oddziałem Automatyzacji BUW), autorka koncepcji strategicznej i kierowniczka Centrum
Teresa Głowacka – st. kustosz dypl., kierownik Ośrodka Języka i Kartoteki Wzorcowej KABA
Iwona Kazimierczak – kustosz (kartoteka nazw)
Mieczysław Książczak – kustosz (kartoteka tytułów serii i tytułów ujednoliconych)
Maria Nasiłowska – mł. bibliotekarz (jhp KABA)
Anna Paluszkiewicz – gł. specjalista informatyk, kierownik Ośrodka Formatów i Kartoteki Haseł Formalnych
Anna Stanis – kustosz (jhp KABA)
Leszek Śnieżko – mł. bibliotekarz (kartoteka nazw)
Jadwiga Woźniak – kustosz dypl. (JHP KABA)
Bożena Zawistowska – st. specjalista informatyk (zarządzanie bazą testową VTLS, obsługa informatyczna CKHW).
W I półroczu działalności, czyli do końca 1996 roku CKHW urosła do 30 tys. haseł osobowych i korporatywnych, 3475 tytułów serii, 5740 rekordów haseł przedmiotowych, wygenerowano też kopie CKHW dla BJ, BUMK, BUWr i BUGd.
W pierwszym rocznym sprawozdaniu z działalności Centrum Maria Burchard pisała:
Wobec poszerzania się grona użytkowników CKHW pilna staje się potrzeba zakupu nowego serwera i licencji oprogramowania do obsługi współpracy koordynowanej przez Centrum. Dzięki naszym publikacjom o charakterze informacyjnym i metodycznym wyraźnie wzrosło zainteresowanie współpracą z CKHW ze strony bibliotek i to zarówno użytkujących system VTLS jak i inne systemy biblioteczne.
Warto przypomnieć pionierskie publikacje z lat 1996-1997 – określiły one nasz warsztat pracy i metodykę współkatalogowania w bazie centralnej na następne 20 lat istnienia i rozwoju katalogu centralnego NUKAT:
- Maria Burchard:
Centralna Baza Haseł Wzorcowych Bibliotek Akademickich. „Zagadnienia Informacji Naukowej” 1996. Nr 2. S. 11-14.
Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych. „Bibliotekarz” 1996. Nr 11
2. Anna Paluszkiewicz: Struktura danych bibliograficznych w zintegrowanych systemach bibliotecznych. Warszawa 1997. (Propozycje i Materiały ; 10) BUW Wolny Dostęp Z699.35.M28 P35 1997
3. Maria Lenartowicz, Anna Paluszkiewicz: Format USMARC rekordu bibliograficznego dla książki. Warszawa 1997. (Propozycje i Materiały ; 12)
4. Katalogowanie książek i wydawnictw ciągłych w formacie USMARC. Poradnik. Pod red. Marii Lenartowicz i Anny Paluszkiewicz. Warszawa 1997. (Propozycje i Materiały ; 13)
5. Maria Burchard: Format USMARC rekordu bibliograficznego dla druku muzycznego. Warszawa 1997. (Propozycje i Materiały ; 15)
6. Teresa Głowacka: Kartoteka Wzorcowa Języka KABA. Stosowanie w katalogowaniu przedmiotowym. Warszawa 1997. (Propozycje i Materiały ; 17) BUW Wolny Dostęp Z695.Z8 K296 1997
Minęło 20 lat. W naszej branży to niedużo – jeśli liczyć od czasów Biblioteki Aleksandryjskiej lub bardzo dużo – jeśli liczyć od czasów uruchomienia pierwszego elektronicznego katalogu kilku bibliotek akademickich stanu Ohio (OCLC, 1967). Zmieniły się miejsca, technologie i ludzie. Katalog centralny NUKAT – największy wspólny projekt polskich bibliotek naukowych i akademickich ostatniego ćwierćwiecza wciąż działa i rośnie w tempie ok. 1 500 rekordów bibliograficznych dziennie. Dziękujemy wszystkim starszym i młodszym współtwórcom NUKAT a naszym czytelnikom życzymy interesujących i pożytecznych poszukiwań:
Ewa Kobierska-Maciuszko, Centrum NUKAT
[wykorzystano materiały przechowywane w Archiwum BUW:
– Sprawozdania z posiedzeń Rady ds. Systemu Biblioteczno-Informacyjnego UW w 1996 r.
– Sprawozdania Dyrekcji i Oddziałów BUW z działalności w latach 1996 i 1997]
Pamiątkowe zdjęcia z początków CFiKHW.