TRAIN4EU+ WP5 | Pierwszy etap projektu

Przygotowania

W trakcie realizacji programu Horyzont 2020 (2018-2020) Unia Europejska podejmowała kolejne działania mające na celu m.in. wsparcie prowadzenia badań naukowych i innowacji (Research and Innovation ‒ R&I) na tzw. uniwersytetach europejskich (ang. European Universities), utworzonych w ramach programu Erasmus+. Pierwszy nabór do tego programu wyłonił siedemnaście sojuszy (wykaz wraz z broszurami informacyjnymi), w tym nasz 4EU+.

Od początku 2020 r., rozpoczęły się przygotowania do złożenia nowego wniosku przez uczelnie partnerskie sojuszu 4EU+ w ramach Programu Horyzont 2020 part 16, Science with and for Society (SwafS). Celem projektu miało być wsparcie już podjętych działań na rzecz umacniania współpracy. Pracę nad treścią i zawartością projektu Transforming ReseArch & INnovation agendas and support in 4EU+ (który na co dzień określamy wygodnym akronimem: TRAIN4EU+ ‒ dane na stronie CORDIS), w tym pamiętnym roku odbywały się w wyłącznie online. Czasu było niewiele. Do 24 lipca 2020 r. należało przesłać gotowy wniosek. W trakcie tych siedmiu miesięcy odbywały się cykliczne spotkania grupowe z koordynatorem, uzgodnienia finansowe i czasowe, wybór kierowników i pracowników UW do poszczególnych pakietów prac (w każdym pakiecie mamy swoich przedstawicieli); te prace na UW koordynowało Biuro Międzynarodowych Programów Badawczych. Jednym słowem: planowanie, planowanie i jeszcze raz planowanie. 

Po recenzji i naniesieniu poprawek nasz projekt dostał decyzję o finansowaniu i można było zająć się przygotowywaniem umowy grantowej i wszystkich potrzebnych załączników. Pracownicy z Uniwersytetu w Kopenhadze pracowali (jako koordynatorzy), aby to wszystko spiąć w jedną całość. Na przełomie listopada i grudnia przedstawiciele sześciu uczelni Sojuszu i Unii Europejskiej podpisali wymagane dokumenty. Od stycznia 2021 r. ruszyliśmy pełną parą, a sam projekt potrwa do końca 2023 r.

Budowanie zespołu

Nasza pierwsza styczność z „pokojami” Zoom miała miejsce 13 stycznia 2020 r. na zorganizowanym online tzw. kick-off meeting. Dopiero wtedy poznaliśmy wszystkich przedstawicieli pozostałych pięciu uniwersytetów w „naszym” pakiecie prac (UW jest liderem Work Package 5. ‒ Mainstreaming Open Science). Mieliśmy kilka godzin, aby się zapoznać i przedstawić oczekiwania, jakie wiążemy z tym projektem. Pod koniec zdecydowaliśmy, że będziemy się spotykać raz na miesiąc i ustaliliśmy harmonogram kolejnych spotkań. Wtedy jeszcze żyliśmy w błogiej nieświadomości pracy na platformie MS Teams i innych wyzwań, które czekały na nas w obszarach: komunikacji, wymiany danych i współpracy nad dokumentami online, a to wszystko w czasie pandemii. 

Pierwsze miesiące wspólnej pracy nad  projektem pomogły nam wzmocnić umiejętności komunikacji międzykulturowej. Mimo, że wszystkie państwa mają swoją lokalizację w Europie, to z początku napotkaliśmy pewnego rodzaju bariery. Bardzo ciekawe okazała się ich identyfikacja i badanie przyczyn. Na przykład różnice językowe – w naszym zespole nikt nie jest rodzimym użytkownikiem języka angielskiego, z akcentem bywa różnie, dlatego czasami korzystaliśmy z parafrazy. A także różne wymiary kultur – wg teorii Geerta Hofstede’a jest ich sześć, tu ciekawe narzędzie do porównywania krajów (tu link). Mówimy sobie na Ty? – to, że kultura angielska (a już na pewno amerykańska) jest raczej mało hierarchiczna (mały dystans władzy), to pomimo używania tego języka trzeba pamiętać, że my lubimy zwracać się do siebie per Pan/Pani i raczej nie wprost tylko w zawoalowany sposób – domyśl się, co Polak chce Ci powiedzieć i nie zdziw się, kiedy Francuz powie coś bez ogródek. Północ-Południe – to jak z tą obecnością na zebraniach i punktualnością przesyłania danych? Unikanie niepewności – tyle jeszcze jest do zrobienia z publikowaniem OA mimo, że jest to temat powszechnie znany, natomiast nauka obywatelska nadal stanowi wielką niewiadomą – nie wszyscy byli przekonani, aby się tym zająć, czyli kto chce podjąć to ryzyko. Jak to zintegrować? Pomimo tych barier, dzięki dawce czeskiego humoru i zaangażowaniu wszystkich, nasz zespół się zgrał i w terminie ukończył pierwsze zadanie. Skład zespołu WP5 to przedstawiciele zarówno bibliotek, jak i innych jednostek uczelni partnerskich, zaangażowanych w otwieranie nauki i dostępu do publikacji naukowych: Uniwersytet Karola w Pradze (Univerzita Karlova, UK): Milan Janíček; Uniwersytet Sorboński (Sorbonne Université, SU): Cécile Arènes, Anne-Catherine Fritzinger; Uniwersytet Kopenhaski (Københavns Universitet, KU): Susanne den Boer Beckers, John Renner Hansen, Falco Huser, Lorna Wildgaard; Uniwersytet w Heidelbergu (Universität Heidelberg, UH): Jochen Apel, Tobias Sebastian Haeffner, Georg Schwesinger; Uniwersytet w Mediolanie (Università degli Studi di Milano, USM): Paola Galimberti, Stefano Bolelli; Uniwersytet Warszawski (UW) reprezentują: Anna Wołodko, Anna Książczak-Gronowska, Karolina Minch, Zuza Wiorogórska.

Protokół i DMP

W każdym  pakiecie prac wyodrębniono  trzy zadania. Pierwsze zadanie, zaplanowane na sześć miesięcy (styczeń – czerwiec 2021 r.), stanowiło preludium do projektu. Zespoły miały prześledzić obecną sytuację na swoich uczelniach i zastanowić się nad konkretnymi zagadnieniami i kolejnymi krokami koniecznymi do podjęcia w dalszej części projektu. Grupa kierowana przez BUW w wyniku wstępnych badań (m.in. analizy SWOT i wyników ankiety EUA), wymiany informacji oraz dyskusji nad wspólną wizją i priorytetami opracowała Protokół (dostępny na platformie CORDIS), w którym zobowiązała się głębiej rozpoznać trzy zagadnienia związane z otwartą nauką. Są to: (1) zarządzanie danymi badawczymi i zasady FAIR, (2) odpowiedzialne publikowanie w modelu open access, (3) wsparcie nauki obywatelskiej. W skrócie – w dwóch kolejnych zadaniach: (1) przeanalizujemy najlepsze praktyki dotyczące tych trzech zagadnień, (2) zaproponujemy jednostkom odpowiedzialnym na uczelniach Sojuszu za wdrażanie otwartej nauki rozwiązania wspierające ich pracę, (3) a na koniec spróbujemy zebrać to w zestaw narzędzi, który, mamy nadzieję, przyczyni się do rozpowszechniania praktyk/idei otwartości w ramach Sojuszu 4EU+. 

W TRAIN4EU+ wyzwaniem dla wszystkich było przygotowanie pierwszego planu zarządzania danymi badawczymi tj. Data Management Plan (DMP dostępne na platformie CORDIS), tak aby spełniał on wytyczne unijne i przepisy poszczególnych krajów. W kolejnych miesiącach każdy partner będzie mierzył się z kolekcjonowaniem, zabezpieczaniem i przechowywaniem danych, a sytuacji nie ułatwia nasza różnorodność. Mamy nadzieję, że kolejne aktualizacje DMP i wspólne zgłębianie zagadnienia zarządzania danymi badawczymi pomogą nam i naszym naukowcom osiągnąć w przyszłości biegłość w tym temacie i przyczynią się do powstania odpowiedniej infrastruktury i wsparcia.

Karolina Minch, Oddział Wydawnictw Ciągłych, Pełnomocniczka Dyrektora BUW ds. otwartej nauki