Wrzesień 1939; German plane bombing Warsaw 1939.jpg; źródło: commons.wikimedia.org
Polakom wrzesień kojarzy zwykle się z datą wybuchu II wojny światowej. Po zaledwie 20 latach pokoju, Polska po raz kolejny musiała walczyć o wolność. Znamy w ogólnym zarysie przebieg kampanii wrześniowej. Wiadomo, że wojna rozpoczęła się o 4.45 na Westerplatte, że 17 września Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich zaatakował Rzeczpospolitą od wschodu, Warszawa skapitulowała 28 września. Mniej wiemy o tym, co przeżywali nasi dziadkowie i pradziadkowie w obliczu agresji niemieckiej i sowieckiej? Z jakimi codziennymi problemami się borykali?
Dużą część pamięci o tych wydarzeniach została zapisana w gazetach z tamtego okresu. Czasopisma z września 1939 r. były już niejednokrotnie prezentowane z okazji różnych wystaw i rocznic, zarówno przez biblioteki jak i muzea. Niemniej chciałem zachęcić do poszperania w e-bUWie. Szczególnie ciekawe wydają się numery gazet, wydawane pod koniec sierpnia 1939, tuż przed wybuchem wojny. W numerze 233 z 24 sierpnia „Warszawskiego Dziennika Narodowego” widać wyraźnie, że Europa szykuje się do wojny. Świadczą o tym tytuły artykułów: „700.000 rezerwistów powołała pod broń Francja”, „Przygotowania przeciwlotnicze Londynu” czy „Wstrzymanie urlopów w armii belgijskiej”. W numerze 235 z 26 sierpnia dowiadujemy się o podpisaniu sojuszu polsko-angielskiego w Londynie. Z całą pewnością Polacy byli przekonani wtedy o wiarygodności swoich sojuszników, najlepiej świadczy o tym artykuł z numeru 239 z 30 sierpnia: „Anglia gotowa do wojny. Wykona zobowiązania wobec Polski. Mowa Chamberlaina w Izbie Gmin”.
Numery czasopism z 1 września pełne są jeszcze gorączkowych przygotowań do obrony przed możliwą agresją Niemiec. Zostały prawdopodobnie przygotowane do wydania jeszcze przed godziną wybuchu wojny. Natomiast już w numerze 200 z 2 września „Codziennej Gazety Handlowej” można znaleźć „Orędzie Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej” oraz wezwanie do walki z najeźdźcą. Wojna stała się faktem.
W kolejnych numerach gazet możemy znaleźć artykuły dotyczące rzeczywistości wojennej. Bardzo ciekawa jest relacja z walk powietrznych ppor. Jerzego Palusińskiego z numeru 245b „Warszawskiego Dziennika Narodowego”. Oprócz relacji z pola walki pojawiają się również, bardzo praktyczne informacje porządkujące życie w walczącej Polsce. W „Codziennej Gazecie Handlowej” z 4 września możemy znaleźć takie artykuły jak: „Ceny a wojna”, „Ograniczenia ruchu pasażerskiego na kolejach. Ruch podmiejski bez ograniczeń” czy „Apel do właścicieli samochodów”. W numerach z początku października 1939 r. można znaleźć ciekawe informacje dotyczące pierwszych dni pod okupacją niemiecką. W numerze 266 z 6 października znalazłem artykuł pod znaczącym tytułem: „Biblioteka Wojskowa spłonęła doszczętnie. Reszta zbiorów bibliotecznych ocalała”, a w nim jedno zdanie na temat BUW: „Biblioteka Uniwersytecka pozostała nietknięta (spłonęły jedynie archiwa Uniwersytetu)…”.
Stare gazety i czasopisma to prawdziwa kopalnia wiedzy. Zachęcam do skorzystania ze zbiorów e-bUWu.
„Codzienna Gazeta Handlowa”: http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication/11250?tab=1
„Warszawski Dziennik Narodowy”: http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/publication/104764?tab=1
(e-bUW AO)