W tym roku, jak kilka innych europejskich narodów, świętujemy 100. rocznicę wyczekiwanego końca drogi do niepodległości. Takie podróże naprawdę nigdy się nie kończą, dlatego warto zauważać i świętować zwycięstwa.
Piotrków (człon nazwy Trybunalski dodano dopiero w latach 20. XX w.) miał strategiczne logistycznie położenie na trasie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Pod koniec lutego 1915 r. przeniesiono tam siedzibę najważniejszej struktury Naczelnego Komitetu Narodowego, jakim był odpowiedzialny za werbunek Departament Wojskowy. Wiosną 1915 r. w Piotrkowie oraz pobliskich Rozprzy i Łochyńsku rozpoczęto formowanie III Brygady Legionów Polskich. Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim w ramach obchodów rocznicowych opublikowało jeden z przechowywanych przez siebie dokumentów Wykaz ochotników do Legionów Polskich w latach 1915-1916 opatrzony komentarzem.
Spis obejmuje 1444 ochotników przybywających do piotrkowskiej komisji werbunkowej z terenów od Lwowa po Warszawę. Nie brak wśród nich powracających ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej czy Wielkiej Brytanii. Wykaz zawiera szczegółowe informacje o rekrutach. Oprócz imienia, nazwiska, daty i miejsca urodzenia, podaje np. stan cywilny, poziom wykształcenia, wyznanie, znajomość języków i zawód. Do legionów zgłaszali się książęta i rymarze, biurzyści i kaflarze. Inspirującą do dalszych poszukiwań i badań może być lektura listy zawodów: apretor, gizer, berajter cyrkowy… Niektórych od razu przypisano do kawalerii, przy innych dodano uwagę może jako krawiec, do linii nie zdolny. Niektórzy rozmyślili się i wystąpili z formacji, inni zapisali się po raz drugi, część zwolniono od razu z racji wieku, po kilku zgłosili się rodzice.
Droga do wolnej Polski wiodła przez Piotrków : wykaz ochotników do Legionów Polskich w latach 1915-1916 \ opracowanie Maciej Hubka, Tomasz Matuszak, Aleksy Piasta, Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim. Piotrków Trybunalski, 2018. – Wersja papierowa już wkrótce stanie na półce w BUW. Tymczasem polecam lekturę pełnego tekstu wersji elektronicznej. Może ktoś z Państwa znajdzie w spisie swojego antenata.
Plik EPUB: Droga do wolnej Polski wiodła przez Piotrków. Wykaz ochotników do Legionów Polskich 1915-1916
Plik PDF: Droga do wolnej Polski wiodła przez Piotrków. Wykaz ochotników do Legionów Polskich 1915-1916
Matylda Filas, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego
Zdjęcie okładki dzięki uprzejmości Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim.