Erudire et creare – to motto najmłodszej uczelni w Republice Czeskiej, Uniwersytetu Tomáša Baty w Zlinie (TBU). Jest to uczelnia techniczna posiadająca sześć wydziałów oraz dwa ośrodki badawcze: Centrum Systemów Polimerowych oraz Centrum Bezpieczeństwa, Informacji i Zaawansowanych Technologii CEBIA-Tech na Wydziale Informatyki Stosowanej. Na TBU studiuje ponad 9 000 studentów. Studenci zagraniczni stanowią 10% ogółu uczących się. Liczną grupą są studenci z Indii. TBU znane jest na świecie jako ośrodek kształcący w dziedzinie inżynierii polimerowej, czy informatyki stosowanej. Uczelnia posiada również wydział humanistyczny. Uniwersytet należy do sojuszu Pioneer tworzonego przez dziewięć uczelni europejskich, m.in. francuski Université Gustave Eiffel, holenderski Avans University of Applied Sciences, niemiecki TH Köln – University of Applied Sciences, czy fiński Laurea University of Applied Sciences. Uczelnia prowadzi szeroką współpracę zagraniczną, dzięki czemu jest znana i przyciąga licznych studentów z wielu krajów.
Uczelnia powstała w 2001 r., ale większość jej jednostek ulokowana jest w historycznych już dzisiaj obiektach należących niegdyś do imponującego, przemysłowego założenia założonego przez Tomáša Batę w początkach XX stulecia. Dynamiczny rozwój Zlina, nowatorska myśl urbanistyczna oraz nowoczesne rozwiązania socjalne wzorowane na amerykańskim funkcjonalizmie, jakie wprowadził Tomáš Bata w Zlinie, spowodowały szybki rozwój miasta. Przemysł obuwniczy, który początkowo stanowił główną gałąź produkcji, Bata poszerzał o kolejne, m.in. chemiczny, tekstylny, przetwarzania żywności. Interesowały go również awiacja i komunikacja. Działalność Baty, a właściwie całej rodziny Batów, stanowiła rdzeń rozwoju miasta. Obecnie sercem Zlina jest uczelnia.
Przemysłowa architektura Zlina stanowi dziś gratkę dla historyków architektury. Część budynków wykorzystuje uczelnia na siedziby wydziałów, czy akademiki (to dawne dormitoria dla pracowników zakładów Baty). Nie wszystkie jednak jednostki uczelni zlokalizowane są w dawnych obiektach. Jednym z najnowszych jest gmach biblioteki UTB. Nowoczesny design autorstwa Evy Jiřičnej, architekt pochodzącej ze Zlina, ale od wielu lat mieszkającej i działającej w Londynie, wyróżnia budynki Centrum Kongresowego oraz Centrum Uniwersyteckiego (budynek U13) mieszczącego rektorat oraz bibliotekę. Zestawione ze sobą dwa segmenty o łukowatych formach zostały wkomponowane w otaczającą je starszą zabudowę. Swoim kształtem nawiązują do ukształtowania terenu – niewielkich pagórków, pomiędzy którymi położony jest Zlin. Biblioteka otwarta w 2008 r., oferuje ponad 500 miejsc dla czytelników, połowa z nich jest wyposażona w komputery. Użytkownicy biblioteki mają do dyspozycji drukarki i kserokopiarki sieciowe oraz skanery. Pięciokondygnacyjny gmach wewnątrz jest bardzo przestronny – od pierwszego do czwartego piętra obydwa skrzydła oddzielone są obszernym atrium o funkcji społeczno-kulturalnej, gdzie organizowane są m.in. wystawy i wydarzenia uniwersyteckie. Zewnętrzna powłoka budynku to połączenie szkła i ceramiki. Szkło jest dominującym widocznym materiałem: pasy okien, szklane fasady wież klatki schodowej, przeszklona fasada cofającego się piątego piętra oraz duży dach atrium. Biblioteka rozlokowana jest na czterech poziomach. Każde piętro zróżnicowane jest funkcjonalnie – oferuje księgozbiór do korzystania prezencyjnego albo do wypożyczania. Ostatnie piętro, mimo, że urządzone podobnie do niższych, czyli z księgozbiorem, miejscami do pracy, służy również, a właściwie przede wszystkim, jako miejsce pracy wspólnej, ale i relaksu – dostępne są sofy, pufy, gry planszowe, automat do zakupu napojów czy kawy. To piętro jest dostępne dłużej od pozostałych (do godz. 22.00). Sale pracy grupowej, rozmieszczone na każdym poziomie, wyposażone są w rzutniki, ekrany, tablice. Poruszanie się po księgozbiorze ułatwiają interaktywne plany opracowane przez jednego ze studentów w ramach pracy dyplomowej.
Zbiory biblioteki UTB, największej naukowej książnicy w kraju zlińskim, gromadzone są odpowiednio do specjalizacji reprezentowanych na uczelni – 24 podstawowe kategorie tematyczne dzielą się na podkategorie. Publikacje kupowane są też na indywidualne zamówienia pracowników uczelni, są one od razu rejestrowane w katalogu i stają się częścią zbiorów mimo, że mogą być przez zamawiających wypożyczone na długi termin. Wszystko jest jednak widoczne w katalogu i studenci mają możliwość korzystania także z tych publikacji.
Poza standardowymi wypożyczeniami biblioteka oferuje również kable do podłączenia do internetu, zewnętrzne sterowniki do płyt CD, słuchawki, ładowarki do urządzeń mobilnych oraz myszy komputerowe. W bibliotece można także zamówić oprawę pracy dyplomowej (usługę wykonuje jednostka wydawnicza uczelni zlokalizowana w bibliotece) lub na miejscu zbindować pracę (te usługi są płatne).
Biblioteka korzysta z otwartego oprogramowania, zarówno jeśli chodzi o katalog (system Koha), jak i udostępnianie zasobów elektronicznych (system VuFind). Repozytorium instytucjonalne, gromadzące i udostępniające prace oraz publikacje działa od 2005 r. na oprogramowaniu DSpace (obecnie wersja 5.7). Aktualne zasoby repozytorium to 9593 rekordów, w tym 8892 dokumentów pełnotekstowych (częściowo open access – 2811). Zgodnie z zarządzeniem Rektora zlińskiej uczelni autorzy są zobowiązani do archiwizowania pełnych tekstów w repozytorium.
Biblioteka TBU tworzy i prowadzi rekordy dokumentów zgodnie z międzynarodowymi standardami oraz stosuje katalogowanie współdzielone, tzn. pobiera rekordy powstałe w innych bibliotekach oraz przekazuje własne rekordy innym bibliotekom. Biblioteka przesyła swoje rekordy dokumentów do Katalogu Związkowego Republiki Czeskiej i współtworzy Bazę Danych (AUT) administrowaną przez Bibliotekę Narodową Republiki Czeskiej. Od 2010 r. opis przedmiotowy jest podawany również w języku angielskim dla potrzeb użytkowników międzynarodowych. Dodatkowym źródłem informacji jest połączony katalog bibliotek w Zlinie, który współtworzy sześć książnic: uniwersytecka, regionalna, Muzeum Południowo-Wschodnich Moraw, Archiwum miejskiego, Instytutu Baty oraz lekarska przy szpitalu Baty.
Biblioteka posiada filię zlokalizowaną w niedalekiej miejscowości Uherské Hradiště, gdzie zlokalizowany jest Wydział Logistyki i Zarządzania Kryzysem. Znajduje się tam czytelnia oraz księgozbiór liczący ok. 1600 egz.
Ponadto w bibliotece UTB funkcjonuje Centrum Informacji Bata zatrudniające dwóch historyków, którzy opracowują materiały biograficzne rodziny Batów oraz dokumentują działalność firmy Bata na całym świecie. Warto dodać, że w Polsce funkcjonowały trzy ośrodki produkcyjne zainicjowane przez Batę, m.in. w Chełmku.
Biblioteka prowadzi różnorodne szkolenia, z których część włączona jest do programu studiów (w zależności od wydziału). IVA to portal edukacji informacyjnej Uniwersytetu Tomáša Baty w Zlinie, przygotowany przez Bibliotekę UTB. Przeznaczony jest przede wszystkim dla studentów i nauczycieli jako źródło informacji i materiałów z zakresu edukacji informacyjnej i innych pokrewnych tematów. Można tu również znaleźć poradniki dotyczące usług bibliotecznych.
Duch Tomáša Baty jest wciąż obecny w Zlinie. Znaczna część zabudowy przemysłowej zmieniła już, co prawda swoje funkcje i przeznaczenie, ale budynki są utrzymywane, poddawane renowacji i nadal wykorzystywane. W jednym z nich, pierwotnie siedzibie administracji znajduje się obecnie urząd miejski z zachowaną i eksponowaną windą-biurem Baty, w innym po rewitalizacji ulokowano Bibliotekę Regionalną Františka Bartoša pełniącą również funkcję biblioteki miejskiej. Biblioteka jest instytucją finansowaną przez kraj zliński. Stanowi regionalne centrum wszystkich usług bibliotecznych, bibliograficznych i informacyjnych dla sieci bibliotek publicznych w regionie. W ramach szkolenia odwiedziłam również tę bibliotekę i nie rozczarowałam się. Zarówno architektura, wyposażenie, jak i działalność tej biblioteki dostarczają wielu interesujących przykładów ciekawych rozwiązań.
Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń