Pierwszy etap projektu TRAIN4EU opisała na blogu Karolina w sierpniu 2021 r. Od tamtej pory nasz zespół projektowy, w skład którego wchodzą bibliotekarki, bibliotekarze oraz osoby z jednostek wspierających naukę z sześciu europejskich uniwersytetów, dobrze się zgrał, z sukcesem złożyliśmy pierwszy Deliverable, czyli raport opisujący konkretny etap prac i zaczęliśmy pracę nad drugim zadaniem z piątego pakietu prac (pn. Mainstreaming Open Science), którego UW jest liderem. Ba!, nawet udało nam się go zakończyć (drugim Deliverable’em), dlatego pora na blogowy wpis opisujący ten etap naszej współpracy w Sojuszu 4EU+.
Workpackage, task, deliverable, milestone – elementy specyficznej, projektowej terminologii. Tę już też zdołaliśmy opanować (a nawet zrozumieć jej znaczenie). Projekty unijne próbują pokonać terminologią nie tylko nas, wie o tym Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, który opracował specjalny słownik pojęć używanych w programie Horyzont Europa. Terminologię tę przybliżali też cyfrowi humaniści z IBL PAN, przy okazji prac nad projektem OPERAS-PL.
Kontekst prac nad Zadaniem 5.2
W ramach 5. pakietu prac (Workpackage) projektu TRAIN4EU w czerwcu 2021 r. zakończyliśmy Zadanie (Task) 5.1. Jego rezultatem (Deliverable’em) był Protokół do oceny podstawowych i najlepszych praktyk wdrażanie otwartej nauki. Protokół ten, oparty głównie na analizie SWOT partnerów Sojuszu 4EU+, pozwolił nam zdefiniować kryteria i procedury dla wyboru trzech przypadków do dalszej analizy w trakcie prac nad projektem.
Te przypadki to: 1) Zarządzanie danymi badawczymi i dane FAIR; 2) Odpowiedzialne publikowanie; 3) Upowszechnianie nauki obywatelskiej.
Task 5.2 Identifying best practices concerning Open Science publication and Open Research Data
Celami zadania 5.2 były: 1) wybór najlepszych praktyk w ramach Sojuszu 4EU+. Cel ten był szczególnie interesujący dla członków zespołu WP5, którzy są praktykami, oraz dla uczelni 4EU+; 2) zdefiniowanie źródeł przeszkód / czynników hamujących. Ten cel może być szczególnie interesujący dla Komisji Europejskiej i innych interesariuszy.
Aby osiągnąć założone cele, przeprowadziliśmy dogłębną analizę wdrożenia zasad otwartej nauki u każdego z partnerów.
Jako że cały 5. pakiet prac w projekcie TRAIN4EU ma charakter analityczny i opisowy, także tutaj analizie poddaliśmy głównie dokumenty – wydane na poziomie krajowym i instytucjoanlnym – skupiając się na:
- polityce otwartego dostępu (Open Access),
- infrastrukturze (repozytoriach),
- wsparciu metodologicznym dla autorów w publikowaniu w otwartym dostępie,
- wsparciu administracyjnym,
- podnoszeniu świadomości nt. otwartej nauki,
- szkoleniach,
- monitorowaniu opłat za przetwarzanie artykułów (Atticle Processing Charge – APC),
- współpracy z wydawnictwami uniwersyteckimi,
- zachętach i nagrodach,
- współpracy międzyinstytucjonalnej oraz na kosztach otwartego dostępu OA.
Zakładając, że wyniki analizy dokumentów mogą nie być lekturą porywającą, Deliverable z zadania 5.2 podzieliliśmy na dwie części – 1) Raport zawierający opis tekstowy (który za jakiś czas powinien pojawić się na Zenodo) oraz 2) Raport multimedialny prezentujący wyniki w formie wizualnej – warto odkryć jego zakamarki.
Deliverable 5.2 zawiera trzy analizy:
1) Dokumenty opracowane na poziomie Unii Europejskiej oraz te o zasięgu i znaczeniu międzynarodowym – rezultatem jest bibliografia zawierająca ogólnodostępne dokumenty opracowane na poziomie unijnym, jak również te o międzynarodowym zasięgu i znaczeniu, które mogą być dobrym wsparciem dla rozwoju otwartej nauki, szczególnie dla inicjatyw w instytucjach i krajach, w których brakuje systematycznych rozwiązań. Bibliografia jest dostępna online w Zotero.
2) Wdrażanie otwartej nauki na poziomie krajowym – zebraliśmy i przedyskutowaliśmy dokumenty dotyczące otwartej nauki wydane w każdym kraju członkowskim Sojuszu 4EU+, ponieważ ważna jest znajomość różnych ram prawnych mogących mieć wpływ na lokalne wdrożenia i działania.
3) Wdrażanie otwartej nauki na poziomie instytucjonalnym – zebraliśmy i omówiliśmy dokumenty instytucjonalne dotyczące otwartej nauki wydane w każdej instytucji członkowskiej Sojuszu 4EU+, aby ocenić tzw. etapy dojrzałości w zakresie wdrażania otwartej nauki i uczenia się na podstawie doświadczeń innych instytucji. To może pomóc nam wyznaczać cele dla naszych instytucji.
Wnioski z Zadania 5.2
Praca nad tym zadaniem pozwoliła nam poznać pozycję otwartej nauki na uniwersytetach Sojuszu 4EU+, zidentyfikować i opisać słabe i mocne strony, success stories, działania podnoszące świadomość czy też tzw. polityki, które mogą służyć jako inspiracja i podstawa do działania.
Członkowie Sojuszu 4EU+ reprezentują różne etapy dojrzałości w zakresie wdrażania otwartej nauki. Uczymy się od siebie, co pozwala nam wyznaczać cele dla naszych instytucji. Niekoniecznie musimy dążyć do jednolitego poziomu wdrożenia otwartej nauki; ważniejsze jest wyznaczenie osiągalnych celów w każdej instytucji partnerskiej i wymaganie osiągnięcia absolutnego minimum. Projekt TRAIN4EU pokazuje nam, że w dziedzinie otwartej nauki możemy też wykorzystać wnioski wyciągnięte z tego projektu do planowania przyszłych działań w ramach Sojuszu.
Projekt kończy się wraz z końcem tego roku. Przed nami jeszcze trzeci etap prac, który musimy zakończyć w listopadzie br. Analizy są już bardzo zaawansowane – zostało w sumie nie tak wiele czasu.
Zuza Wiorogórska, Pełnomocniczka ds. edukacji informacyjnej i komunikacji naukowej
