BuwLOG

Biblioteki UW od podszewki. Odc. 4 – Biblioteka Wydziału Prawa i Administracji

Początki naszej biblioteki związane są z założoną w 1808 roku Szkołą Prawa. Biblioteka powstała już w pierwszym roku działania Szkoły, jej utworzenie było przedmiotem dyskusji Rady Nadzorczej. Mamy informacje zarówno o księgach kupowanych i darowanych bibliotece, jak i o oddzielnych pomieszczeniach. Część książek podarował założyciel Szkoły Prawa, hrabia Feliks Łubieński. Darczyńcą był też pierwszy Dziekan, Jan Wincenty Bandtkie-Stężyński, prawnik, zbieracz książek, ale też i bibliograf, autor nieopublikowanej „Bibliografii prawa polskiego od najdawniejszych czasów do r. 1823”. Na posiedzeniu Rady 5 maja 1810 roku wyrażono podziękowanie Dziekanowi Bandtkiemu za podarowane dzieła. Książki były też kupowane, a finanse na zakup książek i obsługę biblioteki pochodziły z opłat wnoszonych przez uczniów. Z powstaniem Uniwersytetu Warszawskiego w 1816 roku, Szkoła Prawa weszła w jego skład, jako jeden z wydziałów. Zasoby biblioteki Szkoły Prawa zostały przekazane do Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim. Po powstaniu listopadowym, w ramach represji, ogromna część zbiorów Biblioteki przy Uniwersytecie została wywieziona do Petersburga, zbiorów prawniczych również nie udało się uratować przed wywózką. Część z nich, być może, wróciła do Warszawy w 1863 roku, jako dary z dubletów bibliotek petersburskich i w wyniku rewindykacji na mocy traktatu ryskiego.

Wraz z odrodzeniem w 1915 roku polskiego Uniwersytetu dał się odczuć brak wielu dzieł naukowych polskich jak i zagranicznych. Studenci i profesorowie korzystali zarówno z Biblioteki Uniwersyteckiej, jak i z tworzących się bibliotek seminaryjnych. Na Radzie Wydziału poddawano pod głosowanie przygotowany „spis poleconych do prenumeraty pism fachowych” do zakupu przez Bibliotekę Uniwersytecką. Biblioteki seminaryjne borykały się, jak cały Uniwersytet, z problemami lokalowymi. Nie rozpieszczały ich także finanse. Jak pisze w sprawozdaniu z działalności Wydziału za rok akademicki 1927/28 jego dziekan, profesor Eugeniusz Jarra, dotacja naukowa na każde seminarium wynosiła 500 zł, co starczało na „najwyżej na prenumerowanie jednego czasopisma oraz kupno kilku książek”. W kolejnych sprawozdaniach pojawiają się dane o wzroście zbiorów bibliotecznych poszczególnych seminariów. Jest to kilka czy kilkanaście dzieł rocznie, ale też kilkadziesiąt a nawet kilkaset woluminów rocznie. Bibliotekami zajmowali się głównie asystenci, rzadziej studenci czy wolontariusze. W Bibliotece Seminarium Prawa Cywilnego zatrudniono w 1933 roku bibliotekarkę Jadwigę Kowalewską, opłacaną z funduszy specjalnych, która wyceniła książki, sporządziła katalog alfabetyczny i częściowo rzeczowy. Tu też przyrost księgozbioru był największy, w roku 1933/34 przybyło 2055 dzieł w 2169 tomach, w tym 420 dzieł w nowopowstałym dziale prawa pracy, a w roku akademickim 1935/36 ‒ 582 dzieła w 706 tomach. Ale też budżet tej biblioteki wzrasta w drugiej połowie lat trzydziestych nawet do 3000 zł rocznie. Biblioteki były czynne średnio 3-4 razy w tygodniu po 3-4 godziny. Sporządzano inwentarze księgozbioru. W niektórych tworzono katalogi oraz ulepszano systemy rejestrowania wypożyczeni, by zbiory powracały do bibliotek. Oprócz bibliotek seminaryjnych istniała Biblioteka Koła Prawników Studentów Wydziału Prawa. Książki kupowane były ze składek członkowskich. Koło dostawało też fundusze z Ministerstwa, Senatu, od Rady Wydziału i przeznaczało je w dużej mierze na zakup książek. Były to kwoty 1000, 2000, nawet 3000 zł i więcej. Dużą część zbiorów stanowiły skrypty, które studenci mogli wypożyczać do domu. W roku akademickim 1927/28 przybyło do zbiorów 252 tomów, biblioteka liczyła wówczas 2500 tomów i prenumerowała 15 tytułów czasopism prawniczych i ekonomicznych. Koło organizowało imprezy, z których dochód również był przeznaczany na zakup książek. I tak, na przykład, w sprawozdaniu z roku 1926/27 czytamy, że „Czarna Kawa Koła Prawników” przyniosła 368 zł dochodu, a bal ‒ 2400 zł. Korzystających było wówczas około 300 studentów. Dużą barierą w większym wykorzystaniu zbiorów był brak odpowiedniego lokalu. Czytelnia czasopism prawniczych umieszczona była w sali audytoryjnej, w której odbywały się zajęcia dla studentów i korzystanie z niej możliwe było tylko w godzinach przerwy obiadowej. W roku akademickim 1929/30 czytelnię zamknięto z powodu braku frekwencji. Również ze względów lokalowych księgozbiór zaczęto wypożyczać dwa razy w tygodniu. W 1931 roku Biblioteka liczyła już 3200 dzieł naukowych, w latach następnych ich liczba jeszcze wzrosła.

W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległo 48 700 tomów książek z bibliotek wydziałowych. Część książek z bibliotek seminaryjnych została przeniesiona do BUW i ta część ocalała. We wrześniu 1939 roku spłonął budynek seminaryjny. Całkowicie zniszczone zostały księgozbiory Seminarium Powszechnej Historii Państwa i Prawa, Historii Państwa i Prawa Polskiego, Prawa Rzymskiego, Ekonomii, Kryminologii, Encyklopedii i Filozofii Prawa. Książki ocalałe w budynku BUW były sukcesywnie przekazywane na Wydział. Do roku 1951 przekazano z BUW do jednostek Wydziału Prawa prawie 6000 woluminów. W latach 50. powstają i rozwijają się biblioteki przy zakładach i katedrach, prowadzone głównie przez asystentów. Powstaje ogólnowydziałowa Czytelnia Studencka, początkowo czynna od godziny 10.00 do 16.00 lub 18.00. Opiekował się nią mgr Stanisław Russocki, a dyżury pełnili asystenci; po przedłużeniu godzin otwarcia, od 8.00 do 20.00 ‒ także studenci. Jednak w 1954 roku Czytelnia została zlikwidowana, a książki przekazane bibliotekom zakładowym. Dopiero na początku lat 60. dochodzi do scalenia księgozbiorów zakładowych w jedną bibliotekę wydziałową. W roku akademickim 1962/63 zatrudnionych zostaje troje bibliotekarzy, dwa lata później jeszcze dwoje. Kierownikiem zostaje doktor praw Otmar Wandmayer, który wcześniej kierował już biblioteką Szkoły Głównej Służby Zagranicznej. W roku 1965 biblioteka liczy 43 381 woluminów, udostępniła w czytelni prawie 24 000 woluminów, obsługując dziennie około 170 osób. Zbiory szybko rosną, zajmują piwnice budynku i strych, przybywa też pracowników, w roku akademickim 1993/94 jest zatrudnionych najwięcej, bo 15 osób.

W 2005 roku biblioteka przeprowadza się do nowego gmachu, Collegium Iuridicum III, gdzie zajmuje 3 piętra specjalnie zaprojektowane z myślą o bibliotece, z magazynem zwartym, windą, systemem zabezpieczeń księgozbioru.  Na ponad 600 metrach kwadratowych są magazyn, czytelnia studencka i profesorska, razem prawie 100 miejsc do pracy dla czytelników, w tym 40 stanowisk komputerowych. Są samoobsługowe kserokopiarki, jest skaner i urządzenia dla osób niepełnosprawnych oraz możliwość drukowania z komputerów bibliotecznych. Biblioteka w nowym miejscu i nowocześnie wyposażona cieszy się ogromną popularnością wśród studentów. Obecnie zespół bibliotekarzy liczy sobie 13 osób, podzielonych na Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów (5 osób) i Dział Magazynowania, Udostępniania i Informacji (7 osób).

Biblioteka jest czynna w roku akademickim od godziny 8.00 do 20.00, a korzystać mogą z niej na miejscu wszyscy zainteresowani. Dobra infrastruktura umożliwia szerokie wykorzystanie elektronicznych baz prawniczych. Do kupowanego wcześniej Systemu Informacji Prawnej Lex dochodzą kolejne: Legalis i LexPolonica. Od 2006 roku prenumerujemy również zagraniczne bazy prawnicze, najpierw HeinOnline, od stycznia 2009 roku bazę Westlaw, od października tego samego roku niemiecką bazę Beck online. Razem z zasobami gromadzonymi przez Bibliotekę Uniwersytecką oraz zbiorami tradycyjnymi to bardzo bogata oferta źródeł informacji.

Ta ponad dwustuletnia historia księgozbiorów bibliotecznych przy Wydziale Prawa, związana z dziejami Uniwersytetu i historią Polski, nie doczekała się jeszcze szczegółowego opracowania.

Marzanna Ciastek

Wykorzystana literatura:

  1. Bieliński J., Królewski Uniwersytet Warszawski (1816-1831). T. 2. Warszawa 1911
  2. Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa-Łódź 1972 (BUW Magazyn, sygn. 374455 [1])
  3. Zarys dziejów Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego 1808-2008, Warszawa 2008
  4. Opublikowane sprawozdania z działalności Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego za lata 1924/25 do 1935/36.
  5. Skład osobowy UW za lata 1961/62 – 2001/2002

 

2 comments for “Biblioteki UW od podszewki. Odc. 4 – Biblioteka Wydziału Prawa i Administracji

  1. K. Minch
    28 kwietnia 2017 at 09:15

    Dziękuję Pani Marzanno za ciekawą notatkę. Bardzo interesujące są dzieje Biblioteki WPiA. 🙂
    Chcę dopytać, czy biblioteki „seminaryjne” zostały później (lata 50.) przemianowane na „zakładowe/katedrowe”? Dobrze zrozumiałam?
    Pozdrawiam,
    Karolina M.

  2. Marzanna Ciastek
    28 kwietnia 2017 at 10:36

    Dziękuję serdecznie za komentarz. W 1945 kontynuowano strukturę przedwojenną. W 1946 określono strukturę i powstały: Zakład Historyczno-Prawny, Zakład Prawa Publicznego, Zakład Nauk Ekonomicznych, Zakład Prawa i Postępowania Cywilnego, Katedra Kryminologii i Seminarium Encyklopedii i Filozofii Prawa. Przy nich działały biblioteki, przejmując przedwojenne księgozbiory (jeśli się zachowały). Potem struktura się zmieniała i powstawały nowe księgozbiory. Jak tworzono bibliotekę wydziałowa, przejęła ona 15 osobnych księgozbiorów z inwentarzami. Dokładne zbadanie tego procesu jeszcze przede nami.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.