Sam tytuł konferencji sugerował jej tematykę, a przynajmniej okoliczność jej zorganizowania. Jubileusz 50-lecia istnienia Instytutu był nie tylko okazją do wspólnego świętowania, ale także rozważań na tematy bibliotekoznawcze, bibliologiczne i informatologiczne. Konferencja została zaplanowana jako dwudniowe spotkanie, ale przyjętych referatów było tak dużo, że organizatorzy postanowili prowadzić równolegle dwie sesje tematyczne: bibliologia oraz zarządzanie informacją, w której uczestniczyłam.
W sesji plenarnej pierwszego dnia bardzo ciekawe referaty wygłosiły prof. dr hab. Jadwiga Woźniak Kasperek („Bibliologia, bibliotekoznawstwo, nauka o informacji: konteksty, zawartość, dys-kontynuacja”), która omówiła zmagania dyscypliny w ewaluacji i perturbacje z tym związane oraz dr Sabina Cisek („Kierunki badań w Instytucie Studiów Informacyjnych Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1974-2024”), która zaprezentowała przegląd działań badawczo-dydaktycznych w Instytucie i kolejne obszary oczekujące na naukową analizę. Oba te wystąpienia zaświadczały, że dyscyplina ta posiada niezwykle dużo szerokich pól badawczych i angażuje naukowców z różnych dziedzin.
Moją uwagę zwróciły dwa wystąpienia. Jedno z nich pt. „Władza, konsensus czy bezhołowie? Organizacja wiedzy w systemach opartych na współpracy” zaprezentował Marcin Roszkowski. Było ono poświęcone zagadnieniu, zdawać by się mogło, zupełnie niezwiązanemu z tematem konferencji, bo tworzeniu Wikipedii. Prelegent omówił reguły współpracy obowiązujące w tym projekcie, jego społeczny charakter, procesy pozyskiwania źródeł do poszczególnych informacji oraz m.in. powiązania z kartotekami wzorcowymi tworzonymi przez biblioteki. Inną, szczególnie interesującą prezentację przedstawiła Natalia Pamuła. Referat pt. „Wieczysta archiwizacja w polskich czasopismach otwartego dostępu w świetle danych z the Directory of Open Access Journals” poświęcony był platformom, na których można odnaleźć zamknięte lub wycofane tytuły czasopism (oczywiście poza platformami wydawnictw), o zakresie dostępu do danych tam zgromadzonych oraz o poziomie ich wykorzystania.
W sesji plenarnej otwierającej drugi dzień obrad wykład wygłosił dr hab. Remigiusz Sapa („W służbie algorytmów: biblioteka akademicka w świecie danych”). Było to spojrzenie na dane bibliograficzne przez pryzmat ich wykorzystania w działaniach AI. Prelegent podkreślił, że obecnie zmienia się funkcja biblioteki z instytucji wytwarzającej dane bibliograficzne na instytucję będącą integratorem danych (metadanych) i wytwórcą danych specyficznych (specjalistycznych).
Podczas porannej sesji tego dnia bardzo ciekawe dla mnie były dwa wystąpienia. Pierwsze, pt. „Biblioteka w środowisku internetu społecznościowego oraz mobilnych technologii w 2024 roku”, wygłosił Grzegorz Gmiterek, który dokonał retrospekcji obecności bibliotek w mediach społecznościowych. To temat, którym autor zajmował się już wcześniej niejednokrotnie pisząc o bibliotece 2.0. Rozważania skupiły się głównie na serwisach wykorzystywanych przez biblioteki, ich popularności, użyteczności i skali ich dotarcia do użytkowników. W ostatnich latach wiele z tych kanałów zostało zarzuconych, niektóre zupełnie zostały pominięte jako niefunkcjonalne, co może stać się polem przyszłych badań dotyczących tego, jak biblioteki odnajdują się w rzeczywistości mediów społecznościowych. Kolejne inspirujące wystąpienie, zatytułowane „Zastosowanie modelu językowego ChatGPT do automatycznego tworzenia ustrukturyzowanych abstraktów”, zaprezentował Arkadiusz Pulikowski. Omówił w nim swoje doświadczenia w generowaniu przez ChatGPT specjalistycznych abstraktów w języku polskim i angielskim. Zestawił je z abstraktami przygotowanymi przez siebie i porównał ich wartość informacyjną. W efekcie nie uzyskał jednoznacznego wskazania czy lepiej poradził sobie człowiek, czy sztuczna inteligencja. Można zatem oczekiwać, że wkrótce niektóre z abstraktów będą już tworzone przez ChatGPT.
W ostatniej sesji konferencji Małgorzata Kisilowska-Szurmińska w wystąpieniu pt. „Dobrostan informacyjny: propozycja konceptualizacji pojęcia” nawiązała do psychologicznego znaczenia dobrostanu, tj. subiektywnego postrzegania przez jednostkę poczucia zadowolenia z fizycznego, psychicznego i społecznego stanu własnego życia oraz tego, co ono ze sobą niesie. Zaproponowała zebranym refleksję, czy można w ogóle mówić o pojęciu dobrostanu informacyjnego. I jeszcze jedna niezwykle interesująca prezentacja autorstwa Katarzyny Liber-Kwiecińskiej pt. „Przetwarzanie informacji podczas rozprawy zdalnej”, którą umieściłabym na obrzeżach tematyki konferencji. Prelegentka, będąca tłumaczką przysięgłą, opowiadała o wynikach badania dotyczącego prowadzenia rozpraw sądowych w trybie zdalnym z udziałem obcokrajowców, w tym osób znajdujących się poza Polską. Mówiła o związanych z tym trudnościach komunikacyjnych (m.in. wielogłos, brak możliwości dopytania osoby, której wypowiedź jest tłumaczona, wady wymowy), problemach technicznych (m.in. z połączeniem, ze sprzętem) czy wreszcie trudnościach proceduralnych.
Konferencja w Krakowie pokazała, że informacja naukowa to wielki obszar wiedzy, w którym łatwo znaleźć dla siebie pole do badań lub analiz. Sztuczna inteligencja, której działanie i obecność w życiu codziennym tak bardzo rozwinęły się w ciągu ostatniego roku, może znacząco zmienić oblicze informacji naukowej, przyspieszyć procesy agregacji danych i wykorzystania ich w różnych procesach zautomatyzowanych. Nie ma natomiast obawy, że zastąpi człowieka w 100% w jego pracy badawczej czy analitycznej.
Iwona Wiśniewska, Centrum NUKAT