Karty pocztowe oprócz oczywistych funkcji życzeniowych, informacyjnych czy promocyjnych pełniły też rolę propagandową i patriotyczną. Wykorzystywano w tym celu wizerunki sławnych postaci odgrywających ważne role w historii, herby, sztandary czy wydarzenia historyczne. Wśród kart pocztowych zgromadzonych w Gabinecie Dokumentów Życia Społecznego BUW dotyczących ważnych wydarzeń są dwie karty (niestety tylko dwie, a wydano całą serię) wydane w Rosji w latach 1906-1918 z wizerunkami bitew wojny rosyjsko-japońskiej.
Wojna rosyjsko-japońska była toczona na Dalekim Wschodzie pomiędzy Imperium Rosyjskim a Cesarstwem Japonii od 8 lutego do 5 września 1904 r.
Japonia, rozpoczynając 9 lutego 1904 wojnę z Rosją atakiem na Port Artur, prowadziła równocześnie operację zajęcia neutralnej Korei, wysadzając desant w porcie Czemulpo (obecnie Incheon w Korei). Stacjonowały tam wówczas, zgodnie z ówczesną praktyką kolonialną, okręty kilku państw, reprezentujące interesy swoich rządów w Korei. Wśród nich były dwa okręty rosyjskie: nowy krążownik pancernopokładowy „Wariag” i stara kanonierka „Koriejec” oraz brytyjski krążownik HMS „Talbot”, francuski krążownik „Pascal”, włoski krążownik „Elba” i amerykańska kanonierka USS „Vicksburg”.
Próba opuszczenia portu przez rosyjskie okręty i ich starcie z jednostkami japońskimi przeszła do historii pod nazwą bitwa pod Czemulpo.
Pierwsza z kart oznaczona na odwrocie numerem 2720 (numer inwentarza GDŻS: 0906) upamiętnia właśnie Bitwę pod Czemulpo i wspomniany wyżej krążownik „Wariag” (ros. Варяг). Na karcie widać marynarzy przy działach, kłęby dymu i uszkodzony okręt „Wariag”. Autorem ilustracji jest włoski malarz i ilustrator Quinto Cenni (1845-1917). Obok są napisy w kolorze czerwonym w językach rosyjskim, włoskim, francuskim, angielskim, niemieckim, hiszpańskim, a także japońskim i chińskim mówiące co przedstawia karta pocztowa.
Z chwilą rozpoczęcia przez Japonię wojny z Rosją, 9 lutego 1904 „Wariag” został zablokowany w Czemulpo przez eskadrę sześciu krążowników japońskich. Odrzucając możliwość poddania się, dowódca „Wariaga”, kapitan Wsiewołod Rudniew, wypłynął z portu wraz ze starą kanonierką „Koriejec” (ros. Кореец) i podjął walkę z przeważającym przeciwnikiem. „Wariag” otrzymał 12-14 trafień i utracił część załogi. Po godzinnej walce, nie mając szans na przedarcie się, uszkodzony „Wariag” powrócił na redę portu.
Aby okręty nie dostały się w ręce nieprzyjaciela, załoga „Wariaga” po południu dokonała samozatopienia na redzie Czemulpo przez otwarcie zaworów dennych; okręt zatonął o 18:10, zaś „Koriejec” został około godziny 16:00 wysadzony w powietrze. Po powrocie do Rosji kapitan Rudniew zyskał sławę bohatera, a wszyscy członkowie załóg obu okrętów otrzymali od cara Ordery Świętego Jerzego (różnych klas) i pamiątkowe medale. Walka „Wariaga” odbiła się echem na całym świecie i poprawiła wizerunek państwa carów na arenie międzynarodowej, a w samej Rosji obrosła legendą. „Wariag” stał się jednym z symboli rosyjskiej floty, upamiętnionym w napisanym przez austriackiego pisarza i poetę Rudolfa Greinza (1866-1942) wierszu Der Wariag, który przetłumaczony później na rosyjski przez poetkę i tłumaczkę E.M. Studenskoj (Е. М. Студенская 1874-1906), stał się popularną pieśnią (https://www.youtube.com/watch?v=sfH1BF9JflM).
Z okazji 100 rocznicy bitwy telekanał „История” zrealizował film o „Wariagu” (https://www.youtube.com/watch?v=9ykGVZKXDJ8)
Druga karta pocztowa oznaczona na odwrocie numerem 2716 (nr inwentarzowy 0908) dotyczy lądowej bitwy pod Liaojang 25 sierpnia – 3 września 1904. Obok również są napisy w kolorze czerwonym w językach rosyjskim, włoskim, francuskim, angielskim, niemieckim, hiszpańskim, a także chińskim dotyczące przedstawienia. Z lewej strony widać atakujących Japończyków, z prawej broniących się Rosjan. Sama bitwa uchodzi za nierozstrzygniętą, większe straty ponieśli w niej Japończycy, którzy jednak zmusili Rosjan do odwrotu.
(Plan bitwy https://runivers.ru/upload/iblock/066/578749.png)
Wojna została zakończona traktatem z Portsmouth (5 września 1905) i zwycięstwem Japonii. Klęski armii rosyjskiej w ogromnym stopniu przyczyniły się do niezadowolenia społecznego w Rosji i były główną przyczyną rewolucji w 1905 roku.
Anna Zawadzka, Gabinet Dokumentów Życia Społecznego