Relacja z seminarium „Jak wspierać naukę i dydaktykę”

W dniu 23 października 2019 r. z okazji X (już!) Tygodnia Otwartej Nauki (Open Access Week) Koło SBP przy Bibliotece Głównej Politechniki Warszawskiej zorganizowało dla wszystkich zainteresowanych tematyką otwartej nauki i dydaktyki, seminarium pod hasłem „Jak wspierać naukę i dydaktykę”. Słowem wstępu można jeszcze dodać, że tych dziesięć lat temu rozszerzono obchody Open Access Day do pełnego tygodnia, a sama inicjatywa świętowania tego dnia sięga roku 2007, kiedy w konsekwencji rozwijającego się ruchu otwartego dostępu (open access), zorganizowano go w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy.

Na tegoroczne spotkanie zaproszono trzy prelegentki: Ewę Majdecką, Iwonę Sójkowską i Paulinę Szczucińską. Bardziej szczegółowe informacje o autorkach oraz ich prezentacje można znaleźć na stronie BG PW (link), dlatego nie będziemy ich tutaj powtarzać. Natomiast postaramy się zaprezentować w tej krótkiej relacji to, co wydało nam się najciekawsze.

Wystąpienie 1

Ewa Majdecka – specjalistka ds. otwartości w kulturze i nauce, w Centrum Cyfrowym współtworzy Pracownię Otwierania Kultury, przedstawiła prezentację pt. „Otwarta nauka to nie tylko Open Access. Jak otwartość w nauce wspiera naukowców?” Wychodząc od pytań: po co tworzy się naukę? kto posiada naukę? jak rozwijać naukę? zaprezentowała różnice między publikowaniem w Open Access a kwestiami otwierania nauki w całym środowisku naukowym. Prelegentka jasno postawiła sprawę, aby otwarta nauka mogła się prężnie rozwijać, trzeba w nią zaangażować całe środowisko: naukowców, wydawców, uczelnie i samych studentów. Jak rozpocząć otwieranie własnej praktyki naukowej? Pomocny jest poradnik „Otwarta nauka: prawo autorskie i wolne licencje” dostępny pod tym linkiem. Oczywiście na licencji 4.0. 

Wystąpienie 2

Iwona Sójkowska (członkini prezydium Koalicji Otwartej Edukacji – KOED) z biblioteki Politechniki Łódzkiej mówiła nt. otwartości w instytucjach nauki. Prezentację pt. „Otwartość w instytucjach nauki – dobre przykłady wdrożeń polityk otwartościowych” przygotowała we współpracy z Natalią Gruenpeter, zajmującą się m.in. Biblioteką Nauki (z ramienia ICM UW), organizacją warsztatów i promocją otwartych modeli komunikacji naukowej. W prezentacji autorki przedstawiły wyniki badania, jakie polityki otwartości zostały przyjęte przez uczelnie publiczne i inne instytuty badawcze w Polsce. 

„Polityka otwartości to dokument regulujący kwestie związane z otwartym udostępnianiem wyników badań prowadzonych w instytucjach naukowych i/lub finansowanych przez powołane do tego agencje i fundacje. Mogą przyjmować formę rezolucji, w których instytucja zaleca udostępnianie wyników badań w modelu otwartym, bądź stanowczych mandatów, które zawierają prawne zobowiązanie pracowników lub grantobiorców do publikowania prac naukowych w otwartym dostępie.”[1]

Zaprezentowano także dotychczas podjęte działania na rzecz otwartej nauki w Polsce. Prelegentka podkreślała, że najbardziej zaawansowane w tych działaniach są uczelnie medyczne. Warto wspomnieć, że na Uniwersytecie Warszawskim polityka otwierania nauki jest w trakcie opracowywania – nad jej kształtem pracuje zespół ds. otwartego dostępu, którego członkinią jest dyrektor BUW Anna Wołodko.

Wystąpienie 3

Paulina Szczucińska z fundacji OpenStax Poland zaprezentowała otwarte zasoby edukacyjne w dydaktyce akademickiej – czyli darmowe podręczniki akademickie dostępne online. Podczas swojej prezentacji oparła się na twardych danych statystycznych, przedstawiając między innymi dane ze Stanów Zjednoczonych i Polski. Koszty zakupu podręczników (ogromne!) zestawiła z przeciętnymi kosztami utrzymania studentów (niskie) na przestrzeni kilku ostatnich lat. W akademickim środowisku amerykańskim często studenci mogą wybrać albo kupno nowych książek (też w wersji online), które są bardzo drogie, zakup podręczników używanych, albo też wynająć (odpowiednio nowe, używane lub wersje online), które sprzedawane są w księgarniach, szczególnie tych na kampusach. W ten sposób studenci mogą trochę zaoszczędzić lub odzyskać zainwestowane pieniądze.

Wnioski nasuwały się same – odkąd udostępniono studentom darmowe podręczniki, dzięki inicjatywie OpenStax (pierwsi fundatorzy to m.in.: Fundacji Billa i Melindy Gatesów, Williama i Flory Hewlettów, oraz The Brian D. Patterson, który wspiera też polski projekt), osiągali oni lepsze rezultaty kształcenia, co widoczne było w znacznej poprawie otrzymywanych stopni. Nie trzeba było długo przekonywać nauczycieli do korzystania z podręczników dostępnych online. Wszyscy zachwalają ich dobrą jakość i aktualność, a wynika to z wysokiego poziomu procesu wydawniczego i konsultacji na poziomie uczelni wyższych. W wersji anglojęzycznej dostępnych jest aktualnie 47 książek, podzielonych na siedem dziedzin. Są one dostępne na stronie: https://openstax.org/. W wersji polskiej jest gotowy podręcznik do fizyki (https://openstax.pl/), ale na sierpień przyszłego roku zapowiadana jest inauguracja podręcznika do psychologii. 

Jako ciekawostkę można też dodać, że z inicjatywy OpenStax trwają prace nad stworzeniem edytora do tworzenia publikacji, edytora do tworzenia równań matematycznych w tekście (kto próbował kiedyś je stworzyć w wordzie, wie o co chodzi 🙂 ) i narzędzia do testów automatycznych (np. do porównywania obrazów).

Jak się okazało, nie wszystkie biblioteki wydziałowe UW znają te publikacje, a przecież studentów zagranicznych jest coraz więcej na naszej uczelni. W takim modelu można oferować obydwu grupom studentów takie same podstawy, a jednocześnie rozwijać znajomość fachowego słownictwa. Przyłączamy się do promocji OpenStax!

Zdjęcia z FB OpenStaxPolska:

Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń

Karolina Minch, Oddział Wydawnictw Ciągłych

[1]  Raport na temat instytucjonalnych polityk otwartości w Polsce/ oprac. Iwona Sójkowska i Natalia Gruenpeter;  Źródło: link.