W przemówieniu podczas Narodowego Kongresu Nauki we wrześniu 2017 r. prezydent Emmanuel Macron kreślił wizję uczelni przyszłości – Uniwersytetów Europejskich. Sieci uniwersytetów współpracujących ze sobą na polach administracyjnym, badawczym i dydaktycznym będą przyszłością szkolnictwa wyższego. Właściwie już stało się to faktem, czego doświadczamy również na Uniwersytecie Warszawskim. Dotychczasowym doświadczeniom wynikającym z uczestnictwa UW w sojuszu 4EU+ poświęcona została konferencja zorganizowana 10 października 2022 r. przez Biuro Międzynarodowych Programów Badawczych UW.
Wśród zaproszonych gości byli m.in. rektorzy kilku polskich uczelni uczestniczących w innych sojuszach oraz Isabelle Kratz, Sekretarz Generalna Sojuszu 4EU+.
Dwadzieścia jeden polskich uczelni uczestniczy obecnie w europejskich partnerstwach zapewniających studentom dostęp do szerokiego wachlarza kursów, często o charakterze interdyscyplinarnym. Innowacyjne formy kształcenia, połączone programy studiów, mobilność, również ta wirtualna, wielojęzyczność, elastyczne ścieżki edukacyjne wpływają na doskonalenie jakości kształcenia oraz wzmacnianie potencjału dydaktycznego uczelni. Uczelnie współpracujące w ramach sojuszy budują zespoły naukowe, tworzą wspólne strategie w obszarze kształcenia oraz modele zarządzania. Powstawanie transgranicznych kampusów wpływa również na zmiany w systemie mobilności i popularyzację jej krótkoterminowych form.
Wszystkie te zmiany mają na celu wspieranie europejskiego szkolnictwa wyższego w adaptowaniu się do zmieniających się uwarunkowań oraz w pogłębianiu doskonałości i integracji. Komisja Europejska w strategii dla uniwersytetów (wręcz określa te instytucje jako latarnie (lighthouses) wyznaczające kierunki rozwoju europejskiego stylu życia.
4EU+ conference at the University of Warsaw, źródło: Youtube
Podczas konferencji prezentowane były trzy sojusze, w których uczestniczą polskie uczelnie: ENHANCE, do którego należy Politechnika Warszawska, Una Europa z Uniwersytetem Jagiellońskim oraz YUFE – Young Universities for the Future of Europe skupiający młode uczelnie, w tym Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Rektorzy reprezentujący te polskie uniwersytety mówili o wyzwaniach i trudnościach, m.in. przy tworzeniu połączonych programów studiów doktoranckich, co wynika z uwarunkowań prawnych, czy zabezpieczaniu odpowiednich środków finansowych w budżecie na dalszą współpracę. W głównej mierze pokazywali jednak zalety, jakie niosą sojusze, akcentowali ogromne możliwości wynikające ze współpracy międzynarodowej, także dla rozwoju kadry uczelni. Opis tych doświadczeń stanowił tło dla prezentacji konkretnych działań podejmowanych na Uniwersytecie Warszawskim w ramach sojuszu 4EU+.
Wspomniane sojusze uczelni badawczych otrzymały status uniwersytetu europejskiego w wyniku pierwszego konkursu ogłoszonego przez Komisję Europejską. Konferencja, oprócz wymiany dobrych praktyk, miała na celu również zachęcenie innych polskich uczelni do rozważenia możliwości wzięcia czynnego udziału w tworzeniu nowych sojuszy. Do 31 stycznia 2023 r. można bowiem składać dokumenty do czwartego naboru Komisji Europejskiej na finansowanie tego typu działań. Główny zrąb sojuszu 4EU+ zawiązały w marcu 2018 r. cztery Uniwersytety: Warszawski, Sorboński, w Heidelbergu oraz Karola w Pradze. Kilka miesięcy później dołączyły Uniwersytet Kopenhaski oraz Mediolański, a ostatnio, w sierpniu 2022 r. Uniwersytet Genewski. Uczelnie realizują wiele wspólnych projektów badawczych i edukacyjnych, w większości w ramach programów flagowych, tzw. flagshipów:
- Zdrowie i zmiany demokratyczne w środowisku miejskim,
- Europejskość: wielojęzyczność, różnorodność, obywatelskość,
- Dane, modele, transformacje,
- Przemiany środowiskowe.
Na konferencji koordynatorzy poszczególnych programów prezentowali dotychczasowe osiągnięcia, a uzupełnienie stanowiły relacje studentów z uczestnictwa w projektach, m.in. Collegio futuro, Urban health case challenge, czy w szkole letniej From fungal morphology to genotype. Współpraca badawczo-edukacyjna w ramach sojuszu angażuje wykładowców, studentów i doktorantów oraz przyjmuje różnorodne formy, od tradycyjnych kursów, przez szkoły letnie i zimowe, cykle webinarów, po konferencje. Wykorzystywanie nowych metod projektowania zajęć, jak ABC LD – Activity Based Curriculum Learning Design na potrzeby sojuszu jest również jedną z cech charakteryzujących współpracę na polu edukacji. Jest to jeden z przykładów na to, w jaki sposób sześć uczelni badawczych współpracuje nad aktualnymi i przyszłymi wdrożeniami pedagogicznymi, inicjatywami badawczymi i rozwiązaniami w zakresie dydaktyki szkoły wyższej.
Współpraca w ramach aliansów stanowi wyzwanie dla całego środowiska akademickiego i przyczynia się w znacznym stopniu do jego umiędzynarodowienia. Powstają nowe lub rozbudowują się wykorzystywane dotychczas narzędzia, m.in. oferta dydaktyczna dla studentów wszystkich uczelni sojuszu dostępna jest na platformie Student Portal. To również nowe projekty angażujące różne jednostki uczelni. Warto podkreślić, że liderem jednego z pakietów prac jest BUW, a inicjatywa dotyczy upowszechnienia idei otwartej nauki w środowisku akademickim. Projekt Transforming ReseArch & INnovation agendas and support in 4EU+ (TRAIN4EU+) i pakiet Mainstreaming open science (wcześniejszy wpis na buwlog) jest niezwykle istotny dla wzmocnienia potencjału badawczego UW oraz poprawy pozycjonowania uczelni w rankingach. Współpraca z bibliotekami i naukowcami z uniwersytetów sojuszu 4EU+ pozwala dostrzec, na jakim etapie rozwoju obecnie się znajdujemy oraz czerpać inspiracje z bardziej zaawansowanych rozwiązań stosowanych już w innych uczelniach sojuszu.
Należy jednak zaznaczyć, że obecnie tworzone sieci europejskich uniwersytetów mają charakter rozwiązania pilotażowego i trwającego przez określony czas. Inicjatywy te będą poddawane ocenie, ewaluacja wskaże, które z nich uzyskają fundusze na dalsze działania. W naszym wspólnym interesie leży zatem, aby osiągnięcia były jak najlepsze, do czego swój wkład mogą wnieść także biblioteki. Sojusz 4EU+ zobowiązał się pogłębić podjęte działania i opracował projekt One Comprehensive Research European University (1CORE), który otrzymał ostatnio kolejne dofinansowanie.
Nadchodzące wydarzenia to między innymi: 4EU+ Visioning Conference odbywająca się online (program) 24 października 2022 r., doroczna konferencja 4EU+ w Kopenhadze (program) zaplanowana na 26-28 października 2022 r. oraz przewidziana na początek przyszłego roku konferencja w ramach TRAIN4EU+, dotycząca tematyki nauki obywatelskiej (citizen science).
Lilianna Nalewajska, Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń