W dniach 28 października do 3 listopada 2021 roku odbyło się międzynarodowe seminarium naukowe zatytułowane «Источниковедение древнерусской литературы и языка (археография, текстология, поэтика)» (Źródłoznawstwo staroruskiej literatury i języka (archeografia, tekstologia, poetyka). Seminarium było współorganizowane przez Państwową Publiczną Naukowo-Techniczną Bibliotekę Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiej Akademii Nauk (GPNTB SO RAN), Nowosybirski Uniwersytet Państwowy (Instytut Humanistyczny, Katedra Źródłoznawstwa literatury i języków dawnych, Centrum «Наследие»), Instytut Historii SO RAN, Instytut Filologii SO RAN i stanowiło ono jeden z elementów III Międzynarodowego Forum «Наследие»(Dziedzictwo). Komitetowi organizacyjnemu przewodniczyła nestorka badań źródłoznawczych i archeograficznych, prof. Elena Iwanowna Dergaczewa–Skop, która od 1965 r. organizuje ekspedycje archeograficzne na terenie Syberii i do dzisiaj, mimo swoich 85 lat, aktywnie uczestniczy w badawczych wyjazdach do miejscowości oddalonych od ośrodków cywilizacyjnych o tysiące kilometrów. Od roku 2013 BUW współpracuje aktywnie z GPNTB SO RAN, dzięki temu mieliśmy okazję gościć w roku 2017 w BUW prof. Dergaczewą-Skop wraz z kolegami z Oddziału Książki Rzadkiej, kiedy zajmowała się w Gabinecie Starych Druków BUW odczytem i ustaleniem chronologii proweniencji książek cyrylickich. W tegorocznym seminarium naukowym w Nowosybirsku udział wzięli badacze – specjaliści historycy, filolodzy, bibliolodzy z Rosji, Polski (oprócz niżej podpisanego były także koleżanki z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie), Niemiec, Włoch, Francji, USA, Austrii i Wielkiej Brytanii.
Ja miałem zaszczyt zaprezentować referat i prezentację na temat: Униатские кириллические издания XIX в. в собрании Университетской библиотеки в Варшаве (Unickie druki cyrylickie XIX wieku w zabiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie). Referat skupiał się na dwóch drukach: Psałterzu wydania lwowskiego z 1808 r. oraz Ewangeliarzu liturgicznym wydanym w poczajowskiej drukarni o.o. Bazylianów. W referacie omówiona została historia tych druków, zrekonstruowana na podstawie znaków proweniencyjnych, ich charakterystyczne cechy bibliograficzne (m.in. elementy wywodzące się z tradycji bizantyjskiej oraz innowacje wynikające z wpływów kultury zachodniej i rzymskiego katolicyzmu). Druki poczajowskie są dobrze znane badaczom – archeografom syberyjskim ze w postaci książek drukowanych na potrzeby starowierców, jednak najistotniejsza część działalności tego zakładu, czyli zaopatrzenie w księgi liturgiczne wschodniego Kościoła katolickiego, jest zjawiskiem znacznie mniej znanym.
Lvov, 1808. Sygn.: GZXIX412A)
Z powodu pandemii Covid 19 obrady odbywały się online. Ze względu na dużą różnicę czasu między Nowosybirskiem a krajami europejskimi i USA „okienko czasowe”, w którym wszyscy uczestnicy mogli się jednocześnie połączyć było bardzo ograniczone, co wymusiło rozciągnięcie obrad aż na pięć kolejnych dni (z przerwą na niedzielę). Zdalna formuła, która w związku z istniejącymi warunkami była jedynym możliwym rozwiązaniem, ujawniła niestety także swoje wady. W sposób niezwykle negatywny wpłynęła na retorykę wypowiedzi, znaczna część uczestników wypowiadała się w sposób odpowiedni dla rozmowy indywidualnej, a nie do oficjalnego zaprezentowania wyników swoich badań, co przejawiało się m.in. nadmierną dygresyjnością, zbytnią swobodą budowania wypowiedzi, co w konsekwencji negatywnie wpływało na percepcję merytorycznie bardzo dobrych referatów; forma online nie sprzyjała także swobodzie dyskusji. Do tego oczywiście dochodziły problemy natury technicznej. Na szczęście przewidziana jest publikacja wszystkich wygłoszonych referatów, zarówno tradycyjna, jak i elektroniczna, zatem dorobek seminarium będzie dostępny dla wszystkich zainteresowanych i przysłuży się rozwojowi badań.
Zbigniew Olczak, Gabinet Zbiorów XIX Wieku