Biblioteca de Arte: I Feira do livro, Lisboa, Portugal. Flickr CC BY-NC-ND 2.0
Proszę się nie bać, nie chcę pisać o przyszłości książek. Jestem o nią spokojna. Chcę napisać trochę o pięknym zwyczaju umieszczania w książkach dedykacji. Zwyczaj to stary jak sama książka, początkowo potrzebny ze względów ekonomicznych. Możny i zamożny adresat dedykacji miał się zatroszczyć o biedniejszego lub gorzej sytuowanego autora, i na podstawie już istniejącego utworu sypnąć groszem na kolejne. Tak to można w skrócie przedstawić. Kiedy publikowanie zrobiło się dostępne szerokiemu kręgowi autorów, zmieniła się także treść dedykacji. Dziś są one wyrazem wdzięczności – dla rodziny i przyjaciół za pomoc i cierpliwość w znoszeniu humorów autora, gdy był zajęty pisaniem, dla poprzedników, którzy przyczynili się do rozwoju dziedziny, lub w skrajnych przypadkach dla tych, którzy zechcą przeczytać. Warto może w tym momencie zaznaczyć, że nie chodzi o dedykacje pisane ręką autora lub darczyńcy, ale o dedykacje drukowane razem z książką, które stanowią jej integralną całość. Często, niestety, pomijaną przez czytelnika, podobnie zresztą jak wszelkiego rodzaju podziękowania, wstępy, posłowia i inne „niewidzialne formy”. O ich znaczeniu więcej w książce Kevina Jacksona Invisible forms. A guide to literary curiosities (BUW Wolny Dostęp, PN43. J33 2000).
W 2011 roku wpadła mi w ręce książka Probability. An introduction (BUW Wolny Dostęp QA273.S24 2011). Autor, David A. Santos, umieścił w niej genialną na swój sposób dedykację: „To my rib, Jillie, whom I love almost surely”. [Dla Jillie, którą kocham prawie na pewno. Jesteś dla mnie wszystkim]. W krótkim zdaniu zawarł adresata oraz streścił książkę. Od tego momentu zaczęłam gromadzić takie dedykacje, które w jakiś sposób nawiązują do tytułu lub treści książki. W dedykacjach skonstruowanych w ten sposób kryją się często rożnego rodzaju nawiązania: a to do kontekstu badań, a to do szczególnie ulubionego autora, poszerzające dodatkowo horyzont czytelnika i pokazujące poniekąd kierunek odbioru czytanego tekstu. W mojej kolekcji zgromadziłam też dedykacje, nad którymi musiałam się chwilę pogłowić, dedykacje-zagadki, z cytatami z innych utworów lub częściowo w językach rzadziej używanych przez przeciętnego czytelnika. Zagadka rozszyfrowana przydawała w mych oczach podziwu dla przemyślności autora. Nierozszyfrowana – jeszcze bardziej. Oto kilka z nich. Może zainspirują Państwa, gdy będą Państwo darować komuś książkę:
- Yuning Gao, China as the workshop of the world. New York 2012: „To my son, Hongyi, born together with the book”; [Mojemu synowi, Hongyi, który się urodził razem z książką] BUW Wolny Dostęp HC427.95 .G36 2012
2. Katherine Wentworth Rinne, The waters of Rome. Aqueducts, fountains, and the birth of the baroque city. New Haven 2010: „For Danniel Garness, and to the memory of David Rinne and my mother, Edna Wentworth: the three coins in my fountain”. [Dla Danniela Garnessa oraz pamięci Davida Rinne’a i mojej matki, Edny Wentworth: trzem monetom w mojej fontannie] BUW Wolny Dostęp NA9415.R7 R56 2010
3. John Tolan, Saint Francis and the Sultan. the curious history of a Christian-Muslim encounter. New York 2006: „For my mother, Sally Tolan, a woman of peace and dialogue”. [Dla mojej matki, Sally Tolla, kobiety pokoju i dialogu] BUW Wolny Dostęp BX4700.F6 T65 2009
4. Theodore C. Bestor, Tsukiji. The fish market and the center of the world. Berkeley, 2004: „For Vic, for being here through the raw and the cooked”. [Dla Vic, że jest ze mną na dobre i na złe. Dosłownie 'poprzez surowe i gotowane’. Ta część dedykacji nawiązuje bezpośrednio do pracy Claude’a Lévi-Straussa Surowe i gotowane – B.Ch.] BUW Wolny Dostęp HF5475.J32 T653 2004
5. Claudia Roda (ed.), Human attention in digital environments. Cambridge 2014: „To my favourite distractors: Andrew, Matteo, Marco and Pietro”. [Moim ulubionym rozpraszaczom: Andrew, Matteo, Marco and Pietro] BUW Wolny Dostęp QA76.9.H85 H84 2014
6. Michael Ashton, What’s wrong with money? The biggest bubble of all. Chichester 2016: „This book is dedicated to my wife, Diane, and to our joint investments in the future: Andy and Lila”. [Książkę tę dedykuję mojej żonie, Diane, i naszym wspólnym inwestycjom w przyszłość: Andiemu i Lilii] BUW Wolny Dostęp HG221 .A85 2016
7. Lucy Inglis, Georgian London. Into the streets. London 2013: “For Richard, with love ‘The web of our Life is of a mingled Yarn’ “. [Richardowi, z miłością 'Tkanina naszego życia jest pleciona z mieszanych nici’. To cytat z Szekspira, z Wszystko dobre, co się dobrze kończy – B.Ch] BUW Wolny Dostęp DA682 .I54 2013
8. Christopher O’Toole, Bees. A natural history. Buffalo, 2013: “This book is for Rose, my love”. [Ta książka jest dla Róży, mojej miłości] BUW Wolny Dostęp QL563 .O76 2013
9. Stephen R. Kellert, Birthright. People and nature in the modern world. New Haven 2012: “For the love of Symplocarpus foetidus, G. Dicentra cucullaria, oncorhynchus mykiss, Cervus Canadensis”. [Z miłości do …. – zachęcam czytelników, żeby sami poszukali, miłość do jakich gatunków autor wyraził w dedykacji – B.Ch.] BUW Wolny Dostęp GF21 .K46 2013
10. Susannah Heschel, The Aryan Jesus. Christian theologians and the Bible in Nazi Germany. Princeton 2008: “For my two daughters: Gittel Esther Devorah Heschel-Aronson, Avigael Natania Mira Heschel-Aronson. 1Chronicles 29:19“ [Dla moich dwóch córek… 1 Krn 29, 19] BUW Wolny Dostęp BT30.G3 H47 2010
11. Andromache Karanika, Voices at work. Women, performance, and labor in ancient Greece. Baltimore 2014: “To the memory of my grandmother, Yannoula Takou, weaver of stories, songs, and textiles” [Pamięci mojej babki, Yannouli Takou, prządki opowieści, pieśni i tkanin] BUW Wolny Dostęp PA3095 .K37 2014
Barbara Chmielewska, Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów